تبریز یکی از مدرن‌ترین شهرهای ایران است. این شهر خوش‌آب‌و‌هوا که قدمت طولانی و تاریخ غنی دارد، در شمال غربی ایران قرار گرفته. بر اساس نظریه باستان‌شناسان، تاریخچه پیدایش تبریز به بیش از ۴,۰۰۰ سال پیش می‌رسد. شهر تبریز، جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و تفریحی زیادی دارد که از بین آن‌ها، میدان ساعت تبریز با قدمت بیش از ۸۰ سال، یکی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی تبریز به شمار می‌رود. میدان ساعت که به برج لندن نیز معروف است، امروز به میدان اصلی و یکی از نمادهای شهر تبریز تبدیل شده است.
با ادامه این مطلب از چیدانه همراه باشید تا با تاریخچه، معماری و بناهای مختلف میدان ساعت تبریز یا میدان شهرداری آشنا شوید.
میدان ساعت یا میدان شهرداری که در زبان محلی تبریزی “ساعات قاباغی" به معنی “جلوی ساعت" نیز نامیده می‌شود، در استان آذربایجان شرقی و مرکزی‌ترین نقطه شهر تبریز، در تقاطع خیابان‌های ارتش (شاپور سابق) و امام خمینی (پهلوی سابق) قرار دارد.
میدان ساعت پس از ساخت عمارت شهرداری و برج ساعت، شکل گرفت. نام میدان از ساعت نصب شده روی برج، الهام گرفته. ساعت چهارصفحه روی برج، توسط شهردار وقت تبریز در دوره پهلوی، از انگلستان خریداری شده بود. مشابه این ساعت در برج ساعت یا بیگ بن “Big Ben" لندن نصب است که هر دو دارای یک نوع باطری هستند و هر ۲۴ ساعت یک‌بار، نیاز به کوک شدن دارند. این ساعت در زمان نصب هر ۱۵ دقیقه و امروز هر 1 ساعت با طنین دلنشینی، گذر زمان را یادآوری می‌کند. میدان ساعت تبریز در تیر ماه سال ۱۳۷۷ شمسی به‌عنوان یکی از آثار ملی تبریز به ثبت رسید.
عمارت شهرداری، یکی از نمادهای شهر زیبای تبریز، به دستور رضاخان در سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ ه.ش در محل گورستان متروکه و مخروبه کوی نوبر مقصودیه ساخته شد. در زمان حاج ارفع الملک جلیلی شهردار تبریز، ساخت عمارت شهرداری با طراحی “آودیس اوهنجانیان" وزیر راه و شهرسازی ارمنستان در سال‌های ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۱ که پس از آن به ایران مهاجرت و در تبریز اقامت کرد، به سبک معماری آلمانی انجام شد.محل قرارگیری عمارت شهرداری تبریز تا سال ۱۳۲۴ ه.ش به‌صورت چهارراه بود اما در زمان حکومت سید جعفر پیشه‌وری، فعال سیاسی و موسس فرقه دموکرات آذربایجان، تبدیل به میدان شد.
در ابتدا تندیس نیم‌تنه باقرخان سالار ملی یکی از مبارزان جنبش مشروطه ایران در آن نصب شد. اما پس از سقوط حکومت پیشه‌وری، مجسمه محمدرضا شاه پهلوی به‌جای تندیس باقرخان سالار ملی در میدان قرار داده شد. پس از انقلاب مجسمه محمدرضا شاه پهلوی هم تخریب شد و به محلی برای گردهمایی مردم تبدیل شد. در جنگ ایران و عراق این میدان بمباران شد. امروز هم مانند گذشته، بسیاری از تجمعات مهم تبریز در این میدان صورت می‌گیرد.میدان ساعت به‌مرور در تاریخ و فرهنگ تبریز جایگاه خاصی یافت. امروز با توجه به موقعیت مکانی در پرترددترین و کلیدی‌ترین نقطه شهر، این میدان به یکی از جاذبه‌های شهر تبریز تبدیل شده است. البته نزدیکی به مراکز خرید، وجود نورپردازی‌های شبانه، برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های مذهبی و غیرمذهبی به‌خصوص عید نوروز، در باشکوه‌تر و محبوب‌تر شدن این مکان بی‌تاثیر نیست.
برج ساعت حدود 4 متر ارتفاع دارد. عمارت شهرداری تبریز که برج ساعت را بر بلندای خود دارد، در زمینی به مساحت ۹۶۰۰ متر مربع، با زیربنای ۶۵۰۰ متر مربع و ارتفاع بیش از ۳۰ متر بنا شده است. ساختمان برج ساعت به شکل حرف Uساخته شده. نماهایی بیرونی شمالی و شرقی با سنگ‌های تراشیده‌شده و نماهای جنوبی و غربی با تلفیق آجر و سنگ کار شده است. نمای کاخ شهرداری و برج ساعت از بالا به‌شکل عقاب در حال پرواز است که شکوه و عظمت آن را دوچندان کرده است. این شکل به ساختمان‌های هم‌تراز خود در کشور آلمان، پیش از جنگ جهانی دوم شباهت دارد.
در طبقه زیر برج ساعت، اولین موزه شهرداری ایران با وسعتی حدود ۸۰۰ متر مربع قرار دارد. این موزه در سال ۱۳۸۶ ه.ش مصادف با یکصدمین سالگرد تاسیس نخستین شهرداری یا بلدیه ایران افتاح شد. در موزه شهرداری آثاری چون اولین خودرو تاکسی و آتش‌نشانی نمایش داده می‌شود. تالار دوربین‌های عکاسی قدیمی با ۱۵۰دوربین، تالار صدا با انواع سازهای ملی، بومی و کلاسیک، تالار فرش‌های نفیس قدیمی، تالار چاپ و نشر، تالار دفاع مقدس، تالار هنرهای معاصر، تالار حکمت و تالار خط و خوشنویسی در موزه شهرداری وجود دارد.
همچنین در موزه شهرداری اشیا و آثار و اسناد قدیمی مربوط به بلدیه، هدایای مقام‌ها و شخصیت‌های ایرانی و خارجی به شهرداران این شهر، جام‌های قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، کتب خطی و آثار هنری، اسناد اداری و مالی قدیمی و سفرنامه‌های نوشته شده راجع به تبریز به نمایش گذاشته می‌شود.
کاخ شهرداری از ابتدا تاکنون، علاوه بر موزه به‌عنوان ساختمان شهرداری تبریز نیز مورد استفاده بوده. البته امروز بیشتر امور عمرانی، اداری، ملاقات‌های رسمی و دیپلماتیک با مقامات عالی‌رتبه شهردار تبریز در این عمارت انجام می‌شود. همچنین با توجه به استقرار شورای اسلامی تبریز در قسمتی از عمارت شهرداری، جلسات رسمی این شورا نیز در محل آمفی‌تئاتر این کاخ تشکیل می‌شود.
در این مطلب با تاریخچه، معماری و ساختمان‌های مختلف میدان ساعت تبریز آشنا شدید. شما هم اگر به شهر تبریز سفر کردید حتما از این میدان، ساعت منحصر به فرد و ساختمان‌های تاریخی آن دیدن کنید.
برای آشنایی با دیگر بناهای تاریخی و دیدنی ایران عزیز مطلب معماری دیدنی معبد آناهیتا در شهر کنگاور را از دست ندهید.