روستای تاریخی ورکانه یکی از منحصر به فردترین روستاهای سنگی ایران در استان همدان قرار دارد. فضای سنتی و نوستالژیک روستا هر گردشگری را به “ورکانه" می‌کشاند. اما متاسفانه در سال‌های اخیر ساخت و سازهای غیر مجاز و خارج از بافت سنگی در روستای گردشگری ورکانه، معماری سنتی روستا را به خطر انداخته است. با ادامه این ساخت و سازها متاسفانه شاهد مرگ تدریجی بافت سنتی این روستای زیبا و تاریخی خواهیم بود.
در این مطلب از چیدانه با قدمت، معماری و خطر از بین رفتن بافت تاریخی روستای ورکانه و کارهایی که می‌توان برای جلوگیری از این تهدید انجام داد، آشنا خواهید شد. پس در ادامه با ما همراه باشید.
روستای زیبای ورکانه در دامان رشته کوه‌های زاگرس و کوه الوند، در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق شهر همدان و در ارتفاع حدود ۲ هزار و ۲۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. این روستا با جمعیتی حدود یک هزار نفر از حدود ۱۷۰ خانوار، در شرق رودخانه ارزانفود و نزدیک قنات روستا واقع شده است. ورکانه تابستان‌های خنک و دلپذیر و زمستان‌های سخت و خشن دارد.
مطلب پیشنهادی: خطر بناهای تاریخی زمان ساسانی را تهدید می‌کند!
قدمت روستای تاریخی ورکانه به اوایل دوره صفوی می‌رسد. روستایی که معماری سنگی زیبایش تصاویری از اروپا در دوره رنسانس را تداعی می‌کند. روستای ورکانه به دلیل معماری منحصر به فرد و قدمت ۴۰۰ ساله‌اش در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. این روستا زادگاه پروفسور توفیق موسیوند، نخستین سازنده قلب مصنوعی در جهان است.
بیشتر ساختمان‌ها و کوچه‌های روستای تاریخی ورکانه از سنگ، لاشه سنگ و چوب بنا شده است. معماری سنگی، بافت زیبا و منحصر به فرد و باغ‌های متراکم از دلایل جذابیت این روستا به‌شمار می‌روند. خانه‌های سنگی ورکانه با استفاده از مصالح سنگ لاشه، چوب و ملات گل ساخته شده‌اند.
کوچه‌های روستا، سنگ فرش و جدول‌کشی شده و چراغ‌های روشنایی زیبایی که کاملا مناسب سنگ‌فرش‌هاست کنار پیاده‌رو تعبیه شده است. پا روی سنگ فرش کوچه پس کوچه‌های روستا که می‌گذاری گویا به چند قرن پیش سفر کرده‌ای! " اصطبل مری لیلی قراگوزلو" به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور در این روستا قرار دارد. به گفته کارشناسان به‌دلیل نزدیکی ورکانه به شهر زیرزمینی ارزانفود، آینده گردشگری این روستا درخشان است.
مطلب پیشنهادی: عکس جالب و دیده‌نشده از خوشمزه‌ترین مکان در قلب تهران
اما متاسفانه با ساخت و سازهای جدید، خطر از بین رفتن تدریجی بافت تاریخی، به‌عنوان تهدیدی جدی در پیش روی روستا قرار دارد. ساختمان‌هایی که نمای آن‌ها با معماری سنگی ورکانه متفاوت است. اگر این روند ادامه یابد، روستای ورکانه از فهرست آثار ملی ایران خارج میشود. ساخت و سازهای غیر مجاز موجب نابودی بافت گردشگری روستاهای ورکانه و دیگر روستاهای دارای بافت سنگی چون روستای سیمین، خاکو و حیدره قاضی‌خان میشود.
بی‌تفاوتی به تاریخ، فرهنگ و گردشگری، عشق به ساخت ساختمان‌های چند طبقه با سبک و سیاق شهری، بی‌اطلاعی روستاییان از ارزش بافت تاریخی و معماری کهن، گستردگی روستاها و کمبود نیروی مورد نیاز برای شناسایی روستاهای دارای بافت تاریخی، مرگ معماری کهن و به عبارتی بافت تاریخی این روستای زیبا را رقم زده است.
نابودی معماری ورکانه یکی از چالش‌های امروز در حوزه گردشگری استان همدان است. براساس آمارهای اعلام شده از طرف اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، میزان بازدید گردشگران از روستای ورکانه در سال‌های قبل از کرونا به ۳۰۰ هزار گردشگر نیز رسیده بود. اما تغییر بافت سنتی این روستا، آمار گردشگران را به میزان چشمگیری کاهش داده است.
دهیاری روستا باید هرچه سریع‌تر از ساخت و سازهای غیر مجاز جلوگیری کند. اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در رابطه با ساخت و سازهای غیرمتعارف، مکاتباتی با دستگاه‌های مرتبط انجام داده. بخشداری مرکزی همدان و بنیاد مسکن استان باید به‌طور جدی با متخلفان برخورد کنند. از طرفی اهالی روستا هم باید خود دغدغه حفظ معماری سنتی ورکانه را داشته باشند. آن‌ها باید پیش از انجام اقدامات قانونی برای پیشگیری از ساخت و سازهای نامتعارف، برای حفظ معماری سنتی روستا تلاش کنند.
متاسفانه ساخت و سازهای غیر مجاز و خارج از بافت سنگی، معماری سنتی روستای تاریخی ورکانه را به خطر انداخته است. با ادامه این ساخت و سازها متاسفانه شاهد مرگ تدریجی بافت سنتی این روستای زیبا و تاریخی خواهیم بود. بافت تاریخی شهرها و روستاها در تمام دنیا نشانگر هویت، تاریخ و فرهنگ گذشتگان یک ملت بوده و حفظ آن وظیفه همه است. باید هرچه زودتر با کمک سازمان‌های مرتبط مانند میراث فرهنگی و گردشگری و بنیاد مسکن و اهالی روستا اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی به‌کار گرفته شود. تا از تخریب بیشتر بافت تاریخی این روستای تاریخی جلوگیری شود.
برای آشنایی با اخبار روز معماری ایران، مطلب خانه‌ای در تهران که به سادگی آب خوردن، تبدیل به یک عروسک شد! را از دست ندهید.
منبع خبر: خبرگزاری ایرنا استان همدان