مسجد وکیل شیراز که با نام مسجد سلطانی نیز شناخته می‌شود در غرب بازار وکیل قرار گرفته است. قدمت این بنای تاریخی زیبا به دوران حکومت زندیه بازمی‌گردد. مسجد وکیل که معماری حیرت‌انگیزی دارد با دو شبستان شرقی و جنوبی طراحی شده است. امروز این مسجد زیر نظر سازمان اوقاف و امور خیریه شیراز بوده و به‌عنوان یکی از مکان‌های تاریخی و دیدنی شهر شیراز شناخته می‌شود.
در این مطلب از چیدانه با تاریخچه، معماری باشکوه و بی‌نظیر و فضاهای مختلف و تزیینات مسجد وکیل شیراز آشنا خواهید شد. بنابراین در ادامه با ما همراه باشید.
مسجد وکیل در شهر شیراز، میدان شهرداری، خیابان پیروزی، خیابان فرهنگ و خیابان طالقانی در مجاورت بازار وکیل قرار گرفته است. بازدید از این مجموعه زیبا روز‌های شنبه تا چهارشنبه از ۸ صبح تا ۸:۳۰ شب ممکن است.
کریم‌خان زند در زمان حکومتش، شیراز را که یکی از مناطق آباد و زیبا بود، به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد. او بناهای باشکوه و باارزشی در زمان حکومتش در این شهر ساخت. از این میان می‌توان به بازار وکیل، حمام وکیل و مسجد وکیل اشاره کرد که مجموعه‌ای کامل و بی‌نظیر را تشکیل داده‌اند. براساس اسناد تاریخی این بنا همزمان با بازار وکیل و میدان در سال ۱۱۸۷ هجری قمری ساخته شد. گفته می‌شود مسجد وکیل توسط حسین‌علی میرزا پسر فتحعلی‌شاه قاجار بازسازی و مرمت شده است. این بنای تاریخی ارزشمند در 18 تیر ماه سال 1311 با شماره 182 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
مطلب پیشنهادی: خانه‌هایی از جنس سنگ و گل در روستاهای سنگی ایران!
مسجد وکیل شیراز، یکی از تحسین برانگیزترین بناهای تاریخی شهر شیراز به‌شمار می‌رود که نشان از هنر معماری ایرانیان دارد. وجود چشمگیرترین کتیبه‌ها با خطوط نستعلیق، کاشی‌کاری‌ها، حجاری‌ها، نسخ خط ثلث و هنر میناکاری در این مسجد سبب شده تا معماری آن بسیار متفاوت‌تر از دیگر مساجد ایرانی باشد. تا جایی‌که پیر‌لوتی در سفرنامه خود به اصفهان مجموعه زیبای مسجد وکیل را به کاخی لاجوردین و فیروزه فام تشبیه کرده است.
مساحت مسجد حدود 11 هزار مترمربع است، حدود 8660 آن را زیربنا و باقی را حیاط مسجد تشکیل می‌دهد. بنا از بیرون ۱۲۰ متر طول و بیش از ۸۰ متر عرض دارد. این مسجد دارای طاق‌های زیبا و باشکوه و 48 ستون است. از قسمت‌های دیگر مسجد می‌توان به حیاط‌خلوت، دو ایوان، طاق مروارید، طاق رفیع، محراب و شبستان‌های متعدد اشاره کرد.
مطلب پیشنهادی: اتاق‌های تابستانی در خانه‌های اصیل ایرانی راه گریز از گرما!
ورودی اصلی مسجد وکیل دارای دو لنگه در، هر کدام به ارتفاع ۸ متر و عرض حدودا ۳ متر است. در مجاورت این در، ورودی بازار شمشیرگرها قرار گرفته. ورودی مسجد به یک دالان باز می‌شود که از ۸ ضلع تشکیل شده و سقف آن با کاشی‌های گل و بته و عبارت لا‌اله‌الا‌الله زیبایی به خط کوفی تزیین شده است. البته روی تمام درهای ورودی مسجد کلمه زیبای لا‌اله‌الا‌الله بوده به خط کوفی نگاشته شده است.
طاق مروارید در بخش شمالی مسجد وکیل واقع شده دارای ۲۰ متر ارتفاع و ۱۲ متر عرض است. بر بالای آن نیز دو گلدسته قرار گرفته است. سه طاق‌نمای کوچک و یک شاه تویزه نیز در چهار قسمت این طاق قرار گرفته. یکی از طاق‌نماها در ورودی حیاط و سه طاق دیگر جلو رواقی با ۵ متر عرض، مشاهده می‌شود. نمای داخلی طاق مروارید بسیار زیبا با طرح‌های هندسی و گیاهی تزیین شده و کاشی‌کاری سقف و جرزهای آن دیدنی است. برای ازاره‌ها در سمت چپ سنگ مرمر و و سمت راست نقوش سنگ گندمک استفاده شده است. در بخشی از این طاق مروارید کتیبه‌ای که روی آن با آیاتی از قرآن به خط ثلث و تاریخ ۱۲۴۳ حکاکی شده، مشاهده می‌شود.
طاق‌های رومی ایوان با دو کتیبه بسیار زیبا بر روی کاشی خشتی در مسجد وکیل خودنمایی می‌کنند. کتیبه‌ها مربوط‌به دوره فتحعلی‌شاه قاجار بود و تاریخ ساخت آن مربوط‌به سال 1243 هجری‌قمری است. اطراف کتیبه‌ها با کاشی‌های هفت‌رنگ و حجاری‌های باشکوه تزیین شده است.
در بخش غربی حیاط مسجد وکیل ۱۱ طاق‌نما با کاشی‌های رنگی و در جلوی آن‌ها نام‌های جلاله‌الله مشاهده می‌شود. جلوی ششمین طاق با خط نسخ بخشی از آیات قرآن حک شده است. در بخش شرقی نیز همان تعداد طاق به‌صورت قرینه وجود دارد.
در مسجد وکیل دو شبستان و ایوان قرار دارد که در بخش جنوبی حیاط یک طاق به صورت قرینه با طاق مروارید قرار گرفته که خود شامل چهار طاق‌نماست. در ورودی شبستان جنوبی با ابعاد ۳۶×۷۵ و ستون‌های مسجد در این شبستان ۴۸ عدد هستند. همه ستون‌ها سنگی با هماهنگی کامل و به شکل مارپیچ با حجاری‌های بینظیری طراحی شده‌اند. کف شبستان با تخته سنگ صاف پوشیده شده و ازاره‌های آن حدود ۱.۵ متر از سطح زمین ارتفاع دارند و با سنگ گندمک آراسته شده‌اند.
محراب زیبای مسجد وکیل در شبستان جنوبی از انواع سنگ و کاشی ساخته شده و دور تا دور آن کتیبه‌های قرآنی به خطوط ثلث روی کاشی‌های لاجوردی حک شده است. این محراب در دوران صفویه بازسازی شد، برخی از کاشی‌ها تعویض شد و به شکل امروز درآمد. منبری با ۱۴ پله سنگ مرمر زیبایی این شبستان را دو چندان کرده است.
مسجد وکیل شیراز، یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین بناهای تاریخی شهر شیراز است. این بنا با معماری حیرت‌انگیز خود چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. کتیبه‌هایی با خطوط نستعلیق، کاشی‌کاری‌ها، حجاری‌ها و هنر میناکاری معماری این مسجد را متفاوت‌تر از دیگر مساجد ایرانی کرده است. شما هم اگر به این شهر سفر کردید حتما از این بنای تاریخی و معماری بی‌نظیر آن دیدن کنید.
برای آشنایی با معماری دیگر بناهای تاریخی اصیل ایرانی مطلب آرامگاه نظام‌الدین در فریمان؛ سفری تاریخی و زیارتی به عشق‌آباد را از دست ندهید.