تخت سلیمان، نام مجموعه‌ای تاریخی در آذربایجان غربی است. در 45 کیلومتری شمال شرقی تکاب ، تخت سلیمان با دیدنی های بسیار و زیبا و مناطق تاریخی بی نظیر در یک دره بسیار سر سبز قرار گرفته است . شهر زیبا و مرتفع تخت سلیمان نام های دیگری مانند شهر گنجک و آتشکده آذرگشنسب نیز دارد.
مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف چشمه رسوبی ساخته شده است . تخت سلیمان به باور بسیاری، محل تولد زرتشت به حساب می آمده و احداث آتشکده آذرگشنسب در این محوطه به عنوان مهم ترین معبد مورد احترام ایرانیان زرتشتی در زمان ساسانیان می تواند مهر تاییدی برای این باور باشد.
در تخت سلیمان آثار تاریخی فراوانی مانند :ویرانی های بجا مانده از آتشکده آذرگشنسب ، آثار معماری مانند چهار طاقی آتشکده و سازه های آیینی وابسته بدان، نیایشگاه آناهیتا، کاخ های دوران ساسانی و پادشاهان آن ها وجود دارد که برای دیدن این آثار باید از دو مسیر زنجان و تکاب استفاده کرد.
در قلعه تاریخی تخت سلیمان آتشکده آذر گشنسب وجود دارد که به عنوان یکی از مهم ترین آتشکده های دوره ساسانی، آتشکده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه های کوچک و دروازه ها و دیوارهای مستحکمش از مهم ترین بناهای تاریخی جهان است.
امروزه تنها آثاری از آتشکده آذر گشسب باقی مانده است که با نام تخت سلیمان خوانده می شود.خسرو انوشیروان و خسرو پرویزاز پادشاهان ساسانی بودند که توجه ویژه ای به این آتشکده داشته اند و نسبت به آبادانی آن کوشیده اند.
آتشکده آذر گشنسب به نامهای مختلفی از جمله گنزک (GANZAK) یا گنجه نامیده می شد همچنین رومی ها آن را گزکا (GAZKA) و اعراب آن را شیز (SHIZ) در زمان ایلخانان به “ستوریق" شهرت داشت .
قدمت این آتشکده به به بیش از 3 هزار سال پیش می رسد . در این آتشکده مراسمات مذهبی ، نیایش های آیینی برگزار می شد و همچنین این آتشکده محل برگزاری برگزاری جشن ها و تاجگذاری پادشاهی بود.
آتشکده آذرگشنسب از آتشکده های مهم زمان قدیم و ثروتمندترین نیایش گاه زمان خود بوده است که آتش جاویدان آن به مدت 7 قرن نقش بسیاری دراقتدار آیین زرتشت و وحدت سیاسی و اجتماعی حکومت ساسانی داشته است.
بناهای تاریخی تخت سلیمان در اطراف دریاچه ای طبیعی با عمق آب بیش از 120 متر ساخته شده است که آب این دریاچه از درون زمین تامین می شود و به علت املاح زیاد غیر قابل آشامیدن است و همچنین برای کشاورزی نا مناسب است.
آب این دریاچه به اطراف می ریزد و به علت دارا بودن املاح با گذشت زمان رسوباتی در اطراف این دریاچه تشکیل شده که باعث شکل دادن به لبه دریاچه گردیده است.
مهم ترین آثار تخت سلیمان بناهای تاریخی زمان اشکانیان و ساسانی و ایلخانان مانند آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. در کوه بلقیس و زندان سلیمان در نزدیکی تخت سلیمان هم برخی آثارهای باستانی وجود دارد. یونسکو کاوشگاه باستانی شیز را به عنوان میراث جهانی شناخته است .
منبع: نمناک