بازار تاریخی تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان و از شاهکارهای معماری ایران است. شهر تبریز آثار تاریخی فراوان، معماری شهری زیبا جذابی دارد. یکی از آثار تاریخی مهم این شهر، بازار تبریز است. معماری بازار تبریز از شهرتی جهانی برخوردار است. تا جایی‌که در سال 2010 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
در این مطلب از چیدانه با تاریخچه، معماری، بخش‌های مختلف و مرمت معماری بازار تبریز آشنا خواهید شد. پس در ادامه با ما همراه باشید.
مشاهده بیشتر
بازار تبریز در مرکز و قلب شهر تبریز قرار گرفته و به‌دلیل وسعت بالا، ورودی‌های مختلفی دارد. در این بین خیابان‌های راسته کوچه، دارایی و جمهوری در دسترس‌ترین ورودی‌های بازار هستند. بازار تبریز از غرب به مسجد جامع، از شرق به عالی‌قاپو و از شمال به بخش‌هایی از رودخانه میدان چایی منتهی می‌شود. ساعت کاری حجره‌های بازار تبریز اغلب از ساعت ۱۰ تا ۱۷ است. در روزهای تعطیل رسمی داخل بازار تعطیل بوده، اما جداره‌های بیرونی باز هستند.
مطلب پیشنهادی: شاهکارهای معماری که نباید تخریب می‌شدند!
اطلاعات دقیقی درباره تاریخ بازار تبریز در دوره پیش از اسلام در دسترس نیست. بیشتر منابع مربوط‌به جهان‌گردانی است که به این بازار سفر کرده و درباره آن نوشته‌اند. افراد معروفی چون ابن بطوطه، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، مارکو پولو، ژان شاردن و اوژن فلاندن! اما گفته می‌شود در نیمه‌های دوم سده دوم هجری، برای حفاظت از ساکنان منطقه، بارویی دور شهر تبریز کشیده شد و قدمت بازار تبریز نیز به همین دوران بازمی‌گردد. بازار تبریز به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم همواره از رونق خوبی برخوردار بوده است. نام بازار تبریز از دوران سلجوقی بر سر زبان‌ها افتاد. نقاشی‌های به‌دست آمده از این دوران نشان می‌دهند که بنایی با همین کاربری در مکان فعلی بازار تبریز وجود داشت. اما این بازار در دوره ایلخانی به اوج رونق خود رسید.
بین قرن‌های ۱۲ تا ۱۸ به‌دلیل موقعیت استراتژیک از مهمترین مراکز فرهنگی و تجاری بین‌المللی آسیا محسوب می‌شد. هنگامی‌که تبریز به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، این بازار اهمیت بیشتری یافت. در آن زمان ۳ مرکز تجاری مهم در مسیر جاده ابریشم وجود داشت، یکی در چین، دیگری در تبریز و دیگری در رم! این شهرت تا دوره صفویه ادامه پیدا کرد و بازرگانان از سراسر جهان و ایران برای تجارت به تبریز می‌آمدند. بازار بزرگ تبریز به‌عنوان تاریخی‌ترین بازار خاورمیانه شناخته می‌شود. اهمیت بازار تبریز به قدری است که در دوران باستان به‌عنوان یکی از دروازه‌های تبریز به‌شمار می‌رفته است. این بازار معروف چندبار به‌دلیل بلاهای طبیعی مانند زلزله تخریب شده است. بیشتر بخش‌های امروزی بازار، مربوط‌به سده سیزدهم هجری است.
بازار تبریز شکوه معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارد. این بازار زیبا با مساحت حدود ۱ کیلومترمربع، بزرگترین بازار جهان است. عرض این بازار ۴ تا ۵ و ارتفاع آن ۵ تا ۶ متر است. بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده تشکیل شده که یکی از شمال به جنوب و دیگری از شرق به غرب امتداد دارد. بازار قدیمی تبریز ۶۵۰۰ غرفه، ۴۰ رسته، ۲۵ تیمچه، ۱۱ سرسرا و چندین مدرسه، مسجد، کاروانسرا و حمام دارد.
این بازار شکل مدونی نداشته و معماران و طراحان به تدریج بخش‌هایی را به آن اضافه کرده‌اند. سقف بازار تبریز از طاق‌های ضربی و آجری تشکیل شده. بالای هر سقف روزنه‌هایی تعبیه شده که نور از آن‌ها وارد می‌شود. این روزنه‌ها علاوه‌بر تامین نور ملایم، کار تهویه هوا را هم برعهده دارند. بزرگترین گنبد بازار، گنبد تیمچه امیر است و تیمچه مظفریه زیباترین معماری را دارد.
بازار بزرگ تبریز، از راسته بازارها، تیمچه‌ها، کاروان‌سراها، دالان‌ها، مدارس، مساجد، بازارچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و گرمابه‌های زیادی تشکیل شده است. راسته‌بازارها معابر اصلی بازار هستند که توسط راسته‌های فرعی به هم متصل می‌شوند. در فضای بین راسته‌ها، تیمچه‌ها و سراها قرار دارند. بیشتر تیمچه‌ها و سراها در ۳ طبقه ساخته شده‌اند. یک طبقه برای انبار، طبقه‌‌ایی برای کسب و کار و بالاترین طبقه برای استراحت. بخش‌های مهم بازار تبریز شامل:
بازار بزرگ تبریز در طول زمان آسیب‌هایی دیده است. پس از زلزله سال ۱۱۹۳ تبریز، نجفقلی‌خان دنبلی، حاکم وقت تبریز بازار را مرمت و بازسازی کرد. در سال ۱۲۸۸ سیل تبریز باعث وارد شدن آسیب‌های فراوان به بازار شد و در معرض آتش‌سوزی‌های کوچک و بزرگ مختلفی قرار گرفت. اما در سال ۱۳۹۲ مرمت شد و این پروژه بازسازی مورد توجه زیادی قرار گرفت. تا جایی‌که در سال ۲۰۱۳ برنده جایزه معماری آقاخان شد.
مطلب پیشنهادی: معماری خاص خانه مکزیکی؛ اوج ادای احترام به طبیعت
بازار تبریز، از شاهکارهای معماری ایران و بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است. معماری بازار تبریز از شهرتی جهانی برخوردار است. این بازار بزرگ از راسته بازارها، تیمچه‌ها، کاروان‌سراها، دالان‌ها، مدارس، مساجد، بازارچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و حمامهای زیادی تشکیل شده است. شما هم اگر به شهر تبریز سفر کردید حتما از این بازار تاریخی زیبا دیدن کنید.
برای آشنایی با دیگر بناهای تاریخی ایران، مطلب زیباترین بناهای تاریخی ایران در این شهر است را از دست ندهید.