کاخ صاحبقرانیه که در باغ زیبای نیاوران واقع شده است، هرچند نمای بیرونی باشکوهی ندارد، درونش سرشار از ذوق و ظرافت شرقی است. نگاره‌های چشم‌نواز در ترکیبی دلنشین با تزیینات معماری ایرانی، این کاخ را به فضای نقاشی‌های خیال‌انگیز نزدیک کرده‌اند و آینه‌کاری‌های ظریف با گچ‌بری‌های هنرمندانه به عظمت این بنا افزوده‌اند.
دهکده نیاوران همواره به‌دلیل آب‌و‌هوای خوب و نزدیکی به کوه‌های البرز مورد توجه قرار داشته است و در دوران قاجار نیز شاهان قاجاری به آن توجه ویژه‌ای نشان می‌دادند. یه همین دلیل در سال ۱۲۲۹ شمسی ناصرالدین شاه قاجار، دستور ساخت عمارت صاحبقرانیه را صادر کرد. این کاخ زیبا همچنان باپرجاست و یکی از نمونه‌‌های زیبا و موفق از بازسازی و مرمت بناهای تاریخی در کشورمان به شمار می‌رود. این بنا به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی تهران همه‌روزه میزبان تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است و تحسین آن‌ها را برمی‌انگیزد.
فضای دیدنی کاخ چنان است که بارها به‌عنوان لوکیشن فیلم ها و سریال های ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. سریال تلویزیونی میرزا کوچک‌خان و فیلم‌های سینمایی شازده احتجاب، سلطان صاحب‌قران، دلشدگان و کمال‌الملک در این کاخ فیلم برداری شده‌اند.این مجموعه در باغ بزرگی به مساحت حدود ۱۱ هکتار در شمال تهران در میدان شهید باهنر (میدان نیاوران) قرار دارد و از زیبایی و جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانی برخوردار است. بناهای مجموعه کاخ نیاوران متعلق به دوره‌های قاجار و پهلوی هستند. ابتدا شاهان قاجار نیاوران را به‌عنوان مکانی خوش آب‌و‌هوا جهت اقامت ییلاقی خویش برگزیدند.
به‌طور کلی کاخ عظیم صاحبقرانیه از دو قسمت تشکیل می‌شد، کاخ بزرگ و اندرون و حرم‌سرا. کاخ بزرگ عبارت است از یک تالار آینه و چندین اطاق دو طبقه. حرم‌سرا نیز شامل چهل تا پنجاه ساختمان می‌شد که غیر از عمارت بزرگ، هر یک دارای چهار اتاق و یک ایوان و به اصطلاح هر دستگاه ویژه یک یا دو تن از زن‌های شاه بودند. حرم‌سرا به دستور رضا پهلوی تخریب شد.
در اتاق اول عکس‌هایی از صاحبقرانیه‌ی زمان ناصرالدین شاه و در اتاق بعدی، فرمان مشروطیت (همان طور که ذکر شد اصل این فرمان در تاریخ ۱۴ جمادی الاخر ۱۳۲۴ هجری قمری در کاخ صاحبقرانیه امضاء شد)، اسناد این دوره و تصاویری از شخصیت‌های دوران مشروطیت دیده می‌شود.
این اتاق با شیشه‌های ضدگلوله و فضای آکوستیک، محل تصمیم‌گیری‌های نظامی در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ بوده است. در این اتاق می‌توان قطعات ارزشمندی نظیر یک کره چوبی ساخت ایتالیا، اسلحه‌های اهدایی آمریکا و ماکت تانک‌های اهدایی هند را مشاهده کرد.
بعد از اتاق مذاکرات نظامی (با شیشه‌های ضدگلوله و فضای آکوستیک) ، تالار جهان‌نما یا تالار آینه قرار دارد. یک پنجره بزرگ تالار به‌سمت جنوب شهر تهران باز می‌شود و پنجره شمالی به سوی کوه البرز نگاه می‌کند. در دو طرف آن نیز دو در بزرگ منبت‌کاری، به دو راهرو وسیع باز می‌شود. در کاخ گلستان نیز تالار آینه وجود دارد، اما مسلما به بزرگی و زیبایی و تالار جهان‌نمای صاحبقرانیه نیست. تالار جهان‌نما گویی از در و دیوارش نور می‌بارد. در شاه‌نشین شمالی این تالار، میز کار محمدرضا پهلوی قرار دارد.
در دوران محمدرضا پهلوی این عمارت توسط فرح دیبا به‌طور اساسی دگرگون شد و دکوراسیون و قسمت‌های داخلی بنا تغییرات اساسی را به خود دید. طبقه زیرین یا همان حوضخانه برای برگزاری مهمانی‌های غیررسمی و پذیرایی در نظر گرفته شد و طبقه بالا نیز تبدیل به دفتر کار محمدرضا پهلوی شد. این کاخ از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ دفتر کار و محل اقامت و استراحت محمدرضا پهلوی بوده است. پس از انقلاب اسلامی، کلیه اموال کاخ توسط کارشناسان صورت‌برداری و کل بنا از سال ۱۳۷۴ استحکام بخشی، مرمت و بازسازی شد. گچبری‌ها، آینه‌کاری‌ها، اُرسی‌ها، درها و… توسط هنرمندان و استادکاران، جانی تازه گرفتند و برخی از نفیس‌ترین قالی‌ها مرمت شدند. با استفاده از چند اتاق اداری و خدماتی، برخی از اسناد و مدارک تاریخی مرتبط با دوره‌ی قاجار و پهلوی -با رعایت موازین موزه‌آرایی- تلاش شد تا سیر کوتاهی از تاریخ و هنر این دو دوره در صاحبقرانیه، به نمایش گذاشته شود.
از دیگر اتاق‌های این کاخ می‌توان به اتاق‌های استراحت نیم‌روزی، اتاق مذاکرات خصوصی، انتظار سفرا، منشی، هدایا و دندانپزشکی محمدرضا پهلوی نام برد. مجموعه‌ای از عکس‌های سران کشورهای خارجی و نیز آثار اهدایی به دربار و مدال‌ها و نشان‌ها در اتاق‌های این بخش به نمایش گذاشته شده است.
طبقه زیرین کاخ صاحبقرانیه حوضخانه نام دارد. حوضخانه به‌لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچبری‌ها، ارسی‌های فاخر و آثار موجود در آن، بعد از تالار جهان‌نما از زیباترین بخش‌های کاخ است. حوض، در وسط بنا قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته است. چند تابلوی نقاشی، از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال الملک در این فضا به چشم می‌خورد. در ازاره دیوار شاه‌نشین شمالی، مجلس شیخ صنعان (روایت عطار) روی سنگ نقر شده است. در قسمت بار و چایخانه انواع وسایل پذیرایی و انبوه ظرف‌های شیشه‌ای و کریستال، ساخت کشورهای آلمان، روسیه، چکسلواکی، و ایران دیده می‌شود. سقف‌های چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری بوده و از شیراز آورده شده است.