آبانبار سردار بزرگ، بزرگترین آبانبار تک گنبدی ایران و یکی از جاهای دیدنی قزوین است که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری در محله راه ری قزوین ساخته شد. این آبانبار، سردری بلند با قوس جناغی دارد که با ۴۸ پله سنگی در راهی موسوم به «راه شیر»، به عمق ۱۲٫۵ متری زیر زمین میرسد. بنای تاریخی مزبور در تاریخ هشت شهریور ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه به روی گردشگران باز است.
در دو سمت ورودی آبانبار سردار بزرگ، با سکوی سنگی برای نشستن و استراحت روبهرو میشوید. این بخش دارای طاقنمای عریضی با قوس جناقی و دو طاق جانبی بهصورت دو طبقه است که آجرکاری و کاشیکاری با طرح هندسی، زیبایی دوچندان به آنها بخشیدهاند. در ادامه، مسیر دسترسی به پاشیر جهت برداشت آب قرار دارد که درمجموع شامل ۴۸ پله سنگی میشود و هر پله به ارتفاع متوسط ۲۵ سانتیمتر است. در این مسیر میتوانید شاهد پوشش طاقآهنگ باشید؛ ضمن اینکه قسمتی از پوشش ابتدای ورودی راهشیر دارای تزیینات آجرکاری همراه با رسمیبندی و استفاده از پا باریکهای تزیینی و کاشیکاری است. در پایان راهشیر بخشی قرار دارد که به «پاشیر» معروف است و مردم در گذشته برای دسترسی به آب باید این مسیر را طی میکردند و ۱۲٫۵ متر پایین میرفتند.
مخزن آب این بنا با حجم ۴,۹۰۰ متر مکعب بهصورت مربعیشکل است که روی آن گنبدی زیبا و رفیع بر پایه مربع ایجاد شده و زیبایی خاصی به فضای آن بخشیده است. ارتفاع بلندترین نقطه این گنبد آجری تا کف آبانبار حدود ۲۸ متر است؛ هرچند بعدها کف آن را بهاندازه سه متر پر کردند و به این ترتیب، ارتفاع آن به ۲۵٫۵ متر رسید. علاوه بر بادگیر مرکزی که در بالاترین قسمت گنبد قرار دارد، چهار روزن مشبک جهت تهویه هوا در گنبد کار گذاشته شده است. گنبد آبانبار از بیرون چندان بزرگ به نظر نمیآید؛ اما با پایینرفتن از پلهها و رسیدن به داخل مخزن، عظمت و بزرگی گنبد و خلاقیت معماران آن مورد تحسین قرار میگیرد.
مصالح به کار گرفته در بنای آبانبار بزرگ، شفته آهک با روکش ساروج با قطری حدود سه متر است. اگر به دیوارهای داخلی بنا دقت کنید، می بینید که کاملا صاف نیستند. این ناصافی بهدلیل بیدقتی در معماری نبوده، بلکه برای ایجاد حرکت در داخل آب و جلوگیری از رکود و فساد آب بوده است. این بنا مقاومت خوبی در برابر زلزله دارد و با وجود زلزلههای مختلف در طی سالیان دراز در قزوین، بهخاطر مهندسی دقیق آسیب ندیده است.