ویران شدن ورشو در پایان جنگ جهانی دوم، یکی از غم انگیزترین و ویرانگرترین رویداد‌ها در تاریخ جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود. ورشو که زمانی شهری با اهمیت فرهنگی و معماری بود، پس از سال‌ها اشغال آلمان و قیام ناموفق متعاقب آن توسط ارتش لهستان، به تلی از آوار و خاکستر تبدیل شد. میراث غنی شهر و جامعه یهودی‌اش، تقریباً به طور کامل در پی ویرانی از بین رفت. شهر ویران شدند و مردنش مردند یا فرار کردند.
در طول جنگ جهانی دوم ۸۴ درصد ورشو ویران شد. این عکس‌های دراماتیک تک رنگ و رنگی، مرکز شهر، از جمله Śródmieście، شهر قدیمی، و محله یهودی‌نشین را نشان می‌دهند. عکس‌های رنگی توسط عکاس نیویورکی هنری N. Cobb در طول اقامتش در ورشو، لهستان در تابستان ۱۹۴۷ گرفته شده است. یهودیان شهر را جمع‌آوری کردند و در یک محله یهودی نشین بزرگ در بخش شمال غربی شهر محبوس کردند و در آنجا مجبور به تحمل شرایط وحشتناک زندگی، بیماری و گرسنگی شدند.
هزاران نفر در محدوده گتو کشته شدند، در حالی که بسیاری دیگر به اردوگاه‌های نابودی نازی‌ها در سایر مناطق لهستان منتقل شدند. مقاومت در برابر اشغال آلمان در تابستان ۱۹۴۴ هنگامی که ارتش داخلی لهستان به امید بیرون راندن آلمانی‌ها قبل از ورود نیرو‌های شوروی شورش را آغاز کرد شروع به افزایش یافت. این قیام در نهایت توسط ارتش آلمان که اقدامات تلافی جویانه وحشیانه‌ای علیه مردم غیرنظامی از جمله تخریب گسترده شهر انجام داد، سرکوب شد. ویران کردن شهر توسط آلمان از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود. ورشو به عنوان بخشی از برنامه‌ریزی آلمانی‌سازی اروپای مرکزی توسط نازی‌ها، تحت برنامه عمومی نازی‌ها، برای تخریب و بازسازی عمده انتخاب شده بود.
با این حال، در اواخر سال ۱۹۴۴، با شکست آشکار آلمان در جنگ، آلمانی‌ها برنامه‌های خود برای استعمار شرق را کنار گذاشتند. بنابراین، تخریب ورشو هیچ هدف نظامی یا استعماری را دنبال نمی‌کرد. این فقط به عنوان یک اقدام تلافی جویانه بود. نیرو‌های آلمانی تلاش بی‌سابقه‌ای را برای ویران کردن شهر انجام دادند و ۸۰ تا ۹۰ درصد ساختمان‌های ورشو از جمله اکثریت قریب به اتفاق موزه‌ها، گالری‌های هنری، تئاتر‌ها، کلیسا‌ها، پارک‌ها و ساختمان‌های تاریخی مانند قلعه‌ها و کاخ‌ها را ویران کردند. آن‌ها عمداً بخش عظیمی از میراث فرهنگی ورشو را تخریب، سوزاندند یا به سرقت بردند.
اگر تقسیم‌بندی کنیم، این میزان تخریب در مراحل زیر رخ داد: ا تا ۱۰٪ در نتیجه مبارزات سپتامبر ۱۹۳۹ و نبرد‌های پس از آن، تا ۱۵٪ در طول قیام قبلی گتو ورشو، ۲۵٪ در طول قیام، و ۴۰٪ به دلیل تخریب سیستماتیک شهر توسط آلمان پس از قیام. تلفات مادی شامل ۱۰۴۵۵ ساختمان، ۹۲۳ بنای تاریخی (۹۴%)، ۲۵ کلیسا، ۱۴ کتابخانه از جمله کتابخانه ملی، ۸۱ مدرسه ابتدایی، ۶۴ دبیرستان، دانشگاه ورشو، دانشگاه صنعتی ورشو و بسیاری از مراکز شهر برآورد شده است. نشانه‌های تاریخی تقریباً یک میلیون نفر تمام دارایی خود را از دست دادند. از میان رفتن دقیق اموال خصوصی و عمومی، از جمله آثار هنری، سایر آثار فرهنگی و مصنوعات علمی،فغیر قابل محاسبه است، اما باید قابل توجه باشد زیرا ورشو و ساکنانش ثروتمندترین لهستانی‌ها در قبل از جنگ بودند.
در اکتبر ۱۹۴۴ کتابخانه Załuski، قدیمی‌ترین کتابخانه عمومی لهستان و یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین کتابخانه‌های اروپا (تاسیس در سال ۱۷۴۷)، به آتش کشیده شد. از حدود ۴۰۰ هزار مورد چاپی نقشه و نسخه خطی، تنها ۱۸۰۰ نسخه خطی و ۳۰۰۰۰ ماده چاپی باقی مانده است. علیرغم ویرانی‌های بسیار زیاد و موانعشدید پس از جنگ، مردم لهستان در تلاش‌های خود برای بازسازی ورشو، انعطاف‌پذیری و عزم باورنکردنی از خود نشان دادند.
این کار بسیار بزرگ بود و نیازمند آواربرداری، بازسازی زیرساخت‌ها و تهیه مسکن جدید برای صد‌ها هزار نفر بی خانمان بود. تلاش‌های بازسازی نیز به دلیل وضعیت سیاسی در لهستان که تحت کنترل شوروی بود و با چالش‌های اقتصادی قابل توجهی روبرو بود، پیچیده شد. با این حال، با حمایت جامعه بین‌المللی و تلاش‌های جمعی مردم لهستان، ورشو در نهایت بازسازی شد و شهر قدیمی تاریخی و بسیاری از بنا‌های فرهنگی دیگر به شکوه سابق خود بازگردانده شدند.
در سال‌های پس از جنگ، این شهر همچنان به رشد و شکوفایی خود ادامه داده و به مرکز هنری، فرهنگی و تجاری پر جنب و جوش و جهانی تبدیل شده است. امروز، این شهر به عنوان گواهی بر روح انسان،و قدرت انعطاف‌پذیری و اراده برای غلبه بر ویرانگری در نظر گرفته می‌شود.
منبع: یک پزشک