یکی از زیباترین عمارتهای تهران با قدمتی بیش از ۸۰ سال حوالی خیابان فردوسی و لالهزار واقع شده که به عمارت «کوشک» با «خانه شقاقی» معروف است؛ البته خیلیها آن را خانه «ماندلا» نیز مینامند.
هر بنای این چنینی که در تهران میبینیم صاحبش یا ازشاهزادگان قجری بوده و یا مردان حکومتی اما ماجرای این عمارت باشکوه متفاوت است. اینجا متعلق به دکترحسینشقاقی بوده که بعد از تحصیل و دوری از وطن از آلمان به ایران بازمیگردد و چنین عمارت باشکوهی را برای خود ساخت و نامش را کوشک گذاشت.
این ساختمان قدیمی را آقای “حسینشقاقی" در زمینی به مساحت ۱۶۰۰ متر میسازد و آنقدر سبک و سیاق معماریاش زیبا بوده که از اوایل دورهی پهلوی اول(رضاشاه) تاکنون ،همیشه تحسین همگان را برانگیخته؛ ستونها و کاشیکاریها در کنار نقاشیهای هنرمندانه و تکثیر آن در آینهکاریهای این بنا نگاه هر بینندهای را جذب خود خواهد کرد.ترکیب معماری قاجاری و اروپایی ،این کوشک با شکوه را همیشه متفاوت از سایر بناهای آن روزگار کرده است.
سال ۱۳۵۷ این خانه توسط یک شرکت خارجی خریداری میشود که نامش ماندلا و کندیس بوده است و برای همین این خانه به ماندلا نیز معروف است؛ این کوشک پس از دست به دست شدن در خرید و فروش در سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسید و اکنون تحت نظر “یونسکو" مشغول به فعالیت است و به مرکز حفظ آثارملیِ نامحسوس تبدیل گشته است.
هماکنون مرکز مطالعات منطقهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی در این خانه مستقر است. این مرکز زیر نظر یونسکو کار میکند.عمارت در میان فضای سبز قرار گرفته، پلان آن بیضی شکل است و نمای بیرونی بسیار چشمگیری دارد. نمای آن با آجرکاری، گچبری، سنگکاری و کاشیکاری تزئین شده است. چند پلکان پهن محوطه را به ورودی ساختمان وصل میکند.عمارت کوشک شامل زیرزمین، همکف، طبقهی اول و کلاهفرنگی است، و ۶ اتاق خواب، یک اتاق کار و پنج تالار دارد. نکتهی جالب این خانه، آشپزخانهی مدرنش بوده که فر در آن طراحی شده بود، فر زغالسنگی همراه با مخزن آب گرم. کنار آشپزخانه آب انبار قرار داشته. احتمالا آشپزی در آشپزخانهی این عمارت در زمان خودش تجربهی جالبی بوده است. با همه این زیباییها، متاسفانه این خانه بازدید عمومی ندارد.
خانهی دیگری در خیابان سعدی شمالی، خیابان هدایت وجود دارد که آن نیز به نام خانه شقاقی معروف است. این خانه شقاقی معماری به سبک پهلوی اول دارد، با ستونهای بلند و نمای سفیدی که به سقف شیروانی میرسد. این محل به دکتر سیاوش شقاقی، فرزند حسین شقاقی تعلق داشته و اکنون در آن موزه نقاشی پشت شیشه برپاست.