بسیار عجیب است که با وجود بلاهای طبیعی بسیار در کشورمان تا امروز ساختاری برای سرپناه های اظطراری توسط معماران ما ارائه نشده است که به تواند در زمان کوتاه پاسخ گوی نیازهای افراد باشد، و در عین حال کاربردی و مقرون به صرفه. پروژه ی سازه های بامبو به معماری پویا خزائلی پارسا، معمار سال 1394 یکی از همین سرپناه های اظطراری در شهر رامسر در مازندران است که در عین سادگی کاربرد بی نظیر و منحصر به فردی دارد. با چیدانه همراه باشید تا به آن سری بزنیم، به امید آنکه معرفی این پروژه قدمی در جهت توجه طراحان و مسئولان ما به ساختارهای بشردوستانه باشد.
پروژه سازه بامبو توسط “پویا خزائلی پارسا" در شهر رامسر در استان مازندران طراحی شده است. هدف از طرح این پروژه، ارائه یک ساختار بدیع برای سرپناه های اضطراری و خانه های ارزان قیمت میباشد این پروژه در سال 2009 و در فضایی به مساحت 40 متر مربع اجرا شد ارتفاع این سازه 3.30 متر مربع میباشد.همچنین حداکثر و حداقل قطر این سازه به ترتیب 8 متر مربع و 6 متر مربع میباشد. سازه بامبو از 3 متریال کلی تشکیل شده است، ساقه برنج، بامبو و لوله گاز.
از زبان معمار : این پروژه به یکی از دانشجویان من که نمی دانست چگونه یک گنبد را ایجاد کند، اختصاص داده شده بود. سوال او، ایجاد یک مدل از گنبد سلطانیه بود. او نوارهای 3mm از فوم را برش داده و هر نوار را به شکل یک نیم دایره خم کرد، سپس چرخانده و توسط رأس آنها به یکدیگر متصل کرد. بعد از ساخت یک سوم از نیم دایره ها، او متوجه شد که نوارها برای ساخت یک گنبد بیش از حد ضخیم هستند. بنابراین خواست که به طور کامل، روش ساخت و ساز خود را تغییر دهد، اما برای من، او یک روش فوق العاده ای برای یک پناهگاه به مراتب جالب تر از یک گنبد معمولی، بسیار ساده و زیبا ایجاد کرده بود . من از او خواستم که این مدل را با همان روش قبلی کامل کند و همانطور که پیش بینی می کردم، نتیجه بسیار شگفت انگیز بود.
دو سال بعد، هنگامی که آقای میرداماد(کارفرما) به دنبال یک مدل جدیدی از ساخت و ساز برای توسعه یک شهر پررفت و آمد در نزدیکی جنگل های katalom در شمال ایران ،رامسر،بود، این کار به من سپرده شد. تصمیم من استفاده از چوب بامبو بود که مقدار زیادی از آن در منطقه وجود داشت که کار را مقرون به صرفه، سبز و جمع آوری آن را آسان می کرد.
این پروژه رویکردی به مسائل بشردوستانه است که با استفاده از مصالح محلی شکل گرفته است. در این پروژه، کاشت و برداشت بامبوها و همچنین تولید پوشش محلی پروژه (گالی) خود مشاغلی را در ارتباط با محیط تعریف و حرفه های فراموش شده در محیط را احیا می کند.رعایت این اصول در طراحی ساختارهای جزئی بسیار حائز اهمیت است. پایین نگه داشتن هزینه ساخت، قابلیت ساخت توسط افراد غیر حرفه ای، بالابودن سرعت ساخت، بازگشت به چرخه طبیعت و سبک بودن.
کارفرمای این پروژه به دنبال یک روش جدید ساخت برای توسعه شهرکی در نزدیکی جنگل های کتالم در شمال ایران بود و وقتی کار را به من سفارش داد بخاطر وفور بامبو در آن منطقه و اینکه به ارزانی و سادگی می توانستیم مقدار زیادی از آن را تهیه کنیم، تصمیم گرفتم از این بامبوها برای شکل دادن عناصر نیم دایره ای استفاده کنم.
در ساخت این مدل از 70 شاخه بامبو استفاده کردم که هر فرم نیم دایره از اتصال 2 بامبو به همدیگر ساخته می شد و یک منحنی را از یک طرف به طرف دیگر پروژه کامل می کرد. ما 2 هفته بعد از بریدن بامبوها، از آنها برای شکل دادن قطاع های نیم دایره استفاده کردیم.
بامبوها 2 الی 3 هفته بعد از بریدن هنوز سبز و قابل انعطاف هستند و بعد از گذشت یک ماه خشک شده و رنگ آنها رفته رفته از سبز به زرد تبدیل می شود و بدین ترتیب بعد از مدتی بامبوهای نرم استفاده شده در سازه پروژه کاملا سخت و مقاوم می شوند، در اینجا به یک فرضیه خیلی جالب میرسیم که اگر بامبوها را بعد از استفاده در استراکچر زنده نگه داریم، که البته به راحتی امکانش هست، یک استراکچر زنده و قابل رشد خواهیم داشت و بدین ترتیب با رشد تدریجی بامبوها، حجم و فضای پروژه نیز افزایش می یابد. برای تولید یک ساختار متحرک، پایه ای از لوله های گاز( که در بازار محلی کتالم خریداری شدند) برای بامبوها ساختیم.
این پایه متشکل از 2 قطاع نیم دایره از لوله گاز که محدوده بیرون پروژه را در پلان تعریف می کنند و 70 عدد سه راهی گاز که همانند دانه های تسبیح داخل این دو قطاع قرار گرفته اند، میباشد. برای برپاکردن پروژه، انتهای هرکدام از بامبوها در داخل یکی از سه راهی ها قرار میگیرد. بدین ترتیب حمل پروژه از مکانی به مکان دیگر با خارج کردن بامبوها از سه راهی ها به راحتی امکان پذیر می باشد. ساخت این پروژه در مدت 2 الی 3 روز توسط افراد غیر متخصص ممکن می باشد. همچنین فرم پروژه ساختاری بسیار مقاوم را در مقابل نیروهای افقی مثل باد یا زلزله تعریف میکند. در این مدل ما برای پوشش سازه از دسته های ساقه های درو شده برنج(کولش) که در مزارع اطراف وجود داشتند استفاده کردیم.
هر دسته را از بالا گره زدیم و با قرار دادن آنها روی هم، سازه را پوشش دادیم. یک خاصیت بزرگ استفاده از ساقه های برنج این است که وقتی آنها در هوای بارانی خیس میشوند افزایش حجم پیدا می کنند و اجازه نمی دهند باران از پوسته به داخل نفوذ کند. از طرف دیگر وقتی این پوسته در هوای گرم و آفتابی خشک می شود، اجازه میدهد باد از منافذ بسیار ریزی که در آن به وجود می آید عبور کند و امکان تهویه خنک به طور طبیعی فراهم شود، همچنین وجود لایه ها و حباب های کوچک هوا در میان این دسته های تشکیل دهنده از ساقه های برنج، عایق خوبی در برابر انتقال حرارت میسازد.
با نگرشی معمارانه به طرح فوق، می توان پروژه های جدیدی برای مناطق مختلف با شرایط جغرافیایی متفاوت طراحی کرد. این مناطق در یک دسته بندی کلی به چهار اقلیم متفاوت تقسیم می شوند و با توجه به وجود این چهار اقلیم در ایران( گرم و مرطوب، گرم و خشک، معتدل و مرطوب، سرد و خشک) شروع مطالعه برای ارائه ساختارهای نو در ایران به راحتی امکان پذیر خواهد بود.
“پروژه های موفق دیگر معماران شناخته شده ایرانی را در بخش پروژه های برجسته چیدانه ببینید"
مطالب بیشتر: