پروژه های برجسته: کتاب ها سرمایه های فرهنگی و علمی هر سرزمینی هستند. دنیای پر رمز و راز آنها حتی اگر تمام لحظات زندگی یک انسان صرف خواندن آنها شود، پایانی نخواهد داشت. حفظ، نگهداری و در دسترس بودن این سرمایه های گرانبها تا جایی اهمیت دارد که در گوشه و کنار شهر ها و حتی روستاهای سراسر جهان کتابخانه های کوچک و بزرگی را می بینیم که همین هدف را دنبال می کنند. در این میان ساختمان کتابخانه های ملی هر کشور از ارزش و اهمییت بیشتری برخوردار هستند. در مطالب گذشته ۵ کتابخانه معتبر در تهران برای اهل کتاب معرفی کرده ایم. این بار در 24 آبان، روز ملی کتاب، کتابخوانی و کتابدار همراه با چیدانه با ساختمان کتابخانه ملی ایران بیشتر آشنا شوید.
هفتم مرداد 1374 ، هیئت داوران مسابقه وزارت مسکن و شهرسازی برای طراحی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران از مجمـوع 5 طرحی کـه ارائه شده بود، طرح مهندسان مشاور پیرراز را برگزیدند. بیشتر در سال 1356، کتابخانه ملی ایران به کمک اتحادیه بین المملی معماران مسابقه ای بین اللملی برگذار کرده بود که مشاوری از کشور آلمان رتبه اول را به دست آورد، ولی با پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ هشت ساله اجرای طرح با تاخیر و تجدید نظر و تغییراتی اساسی در برنامه مواجه شد که به مسابقه مجدد و انتخاب طرح کنونی انجامید.
کار ساختمان در منطقه عباس آباد تهران آغاز و فاز اول در 11 اسفند 1383 افتتـاح شـد و کلیـه واحدها و نیروهای انسانی کتابخانه ملّی ایـران در یک مکـان جمع شدند. فاز دوم ساختمان (احداث مخازن کتاب ها و منابع) با فاصله زمانی پس از آن به اتمام رسید.
در پاسخ به کارکرد های مورد انتظارش، کتابخانه ملی بنایی است بزرگ، یکپارچه، فشرده و در عین حال گسترده، انعطاف پذیر، انطباق پذیر و دارای الزامات تاسیساتی خاص. تامین حداکثر نور طبیعی در همه طبقات شکل خارجی بنا را به زیگوراتی نه چندان منظم تبدیل کرده است. در طراحی طبقات زیرین حداکثر استفاده از شکل طبیعی زمین برای کاهش عملیات خاکی و استقرار بی واسطه پی ها روی زمین شده است.
سازه کتابخانه ملی مشابه ساختمانی صنعتی است و بار زنده فضاها بین 600 تا 1500 کیلوگرم بر متر مربع در نوسان است. زلزله خیزی منطقه و نزدیکی زمین به گسل بر حساسیت سازه می افزاید. دهنه های یکسان 10/8 متری پاسخ مناسب به کارکردهای خاص معماری و تاسیساتی و مسائل سازه ای بوده است. این ساختمان در مقابل زلزله ۹ ریشتری و حوادث غیرمترقبه دیگری از قبیل آتش‌سوزی کاملاً مقاوم است.
این ساختمان بـه گونه ای طراحی و ساخته شده کـه عـلاوه بـر مدیریت، واحدهای پشتیبانی، و پارکینگ، هشت مـرکـز مهم و تخصصـی کتابداری و مجمـوعـه هـای کتاب های مرجع و غیـر مرجع چاپی، نسخـه هـای خطـی و کتاب های نادر، منابع غیرکتابی را در خود جا بدهد و قابلیت آن را داشته باشدکه بتواند با تغییراتی که در حوزه فناوری – به خصوص فناوری اطلاعات- روی می دهد هماهنگ شود.
همچنین ساختمان، ایـن امـکان را فراهم می آورد که مراکز تخصصی کتابداری بتوانند با هم در ارتباط مستقیم و تعاملی باشند. مجمـوعـه اصلـی کتابخانه ملـی در مخزن های بسته و در زیر زمین نگاهداری می شود ولی مجموعه ها و منـابـع مرجع (عمومی و تخصصی) در سالن های قرائت و به صورت نظام قفسه باز در دسترس مراجعه کنندگان هستند.
بـخش نسخـه هـای خطـی و کتاب های نادر از امکانات و تجهیزات ویژه ای ـ به منظور حفظ و نگهداری این میراث فـرهنگـی کشـور ـ برخوردار است. با استفاده از تجهیزات مدرن امکان انتقال کتاب از مخازن به بخش های امانت امکان پذیر است. این ساختمان گنجایش حداکثر هفت میلیون نسخه را دارد. ساختمان کتابخانه ملی حدود 97000 مترمربع بنا دارد و هشت واحد در آن پیش‌بینی شده است. این ساختمان در شرایط عادی 4 میلیون جلد و در صورت استفاده از قفسه‌بندی فشرده تا 7 میلیون جلد کتاب و نشریه ادواری را در خود جای می‌دهد.
فضاهای لازم برای فعالیت کتابخانه ملی دسته بندی شده‌اند و هشت واحد در برنامه کالبدی طرح شکل گرفته است. این واحدها تقسیم‌بندی فضایی کتابخانه به شمار می‌روند که بر مبنای نوع فعالیت در یک گروه آمده‌اند و باید از لحاظ ساختمانی به یکدیگر مرتبط شوند :
جمع زیربنای واحدها با احتساب ضریب 25% برای آمد و شد افقی و عمودی 90000 مترمربع است. در ساختمان جدید کتابخانه ملی پنج تالارمطالعه تخصصی وجود دارد:
گنجایش این تالارها بالغ بر 1500 نفر است.
براساس خواص ذاتی و ماندگار طرح و دیگر شرایط پیرامونی و معیارهای طراحی اندام بنا به صورت گسترده، فشرده و با ترکیبی از نظم و آزادی در نور و هوای این سرزمین شکل می‌گیرد و عناصر آن جای خود را در این اندام می‌یابند. فضاهایی که مورد مراجعه مردم است به طور طبیعی در طبقه همتراز میدان و یک طبقه زیر و یک طبقه روی آن قرار می‌گیرند و چون شاخه‌های درخت یا درختانی در زیر نور در هم بافته می‌شوند.
نور افق از روزنه های حاشیه فضاها و نور خط الراسی از نورگیرهای سقفی و نور پیشانی از پنجره‌های اسپری همه این فضاها را غرق در نور می‌کند. جستجوی نور، سقف بعضی از فضاهای داخلی را که در جوار فضاهای پیرامونی با سقف کوتاه قرار دارند تا ارتفاع سه طبقه می‌رساند که یادآور تالارهای مرتفع معماری گذشته در ترکیب با شاه‌نشین‌های اطراف آن است. مخازن همجوار تالارهای مطالعه که به روشنایی نیاز ندارند به طرف جبهه غرب که پنجره‌های گسترده را برنمی‌تابد کشیده می‌شوند. مخازن بسته مرکزی، سنگین‌ترین فضاهای طرح، زیر این فضاها قرار می‌گیرند و مرکز قفل بنا را پایین می‌آورند و برای احتراز از نور و سیلات احتمالی از حاشیه بنا دور می‌شوند.
سبک‌ترین عنصر طرح یعنی دفاتر ریاست و دفاتر خدمات اداری تا بالاترین تراز ساختمان صعود می‌کنند و بر فراز این دفاتر فضای محصور آنتن ها و بشقاب های مخابراتی قرار می‌گیرند.
تهران، بزرگراه شهید حقانی، بعد از ایستگاه مترو میرداماد، خروجی کتابخانه ملی می باشد. دسترسی از طریق مترو: نزدیکترین ایستگاه مترو به ساختمان های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ایستگاه مترو شهید حقانی واقع در بزرگراه شهید حقانی می باشد. جهت رفاه حال مراجعین محترم به این ساختمان ها سرویس های رفت و برگشت از ایستگاه مترو آماده می باشند.
اگر اهل مطالعه و از علاقه مندان کتاب های معماری و دکوراسیون داخلی هستید بد نیست که بخش معرفی کتاب و کالای فرهنگی در مطالب چیدانه نیز سری بزنید و در آنجا با کتاب های این حوزه بیشتر آشنا شوید.
مطلب بیشتر: شهر کتاب فرشته ، فضای لوکس فرهنگی شهر کتاب الف، رنگی ترین شهر کتاب تهران طراحی خلاقانه کتابخانه برای کودکان ایده های جدید در طراحی کتابخانه ۹ ایده برای طراحی کتابخانه در اتاق نشیمن
گردآوری شده در تحریریه چیدانه