در میان بافت مسکونی خیابان جمهوری، داخل کوچه امری، خانه‌ای هست که در نتیجه توسعه شهری اوایل قرن حاضر شمسی شکل گرفت. این خانه در گذشته مالکیت شخصی داشت و ابتدا متعلق به فردی به نام داود یوسفی بود، اما بعد‌ها توسط عباسقلی صالح خریداری شد.
خانه‌ای که این روزها به نام صالح نامگذاری شده است، با هدف ایجاد منزل مسکونی طراحی شد و مدتی محل سکونت مرحوم اللهیار صالح از رجال بنام دوره نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران در زمان مصدق بود و بعد از فوت او به ورثه‌اش رسید. این بنای تاریخی با همکاری مالکان و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به یک مرکز فرهنگی – هنری برای آموزش علاقه‌مندان به رشته‌های هنری تبدیل شد.
خانه صالح در نیمه نخست دهه 1310 تا 1320 شمسی ساخته شده است و جزو نمونه‌های شاخص و انگشت‌شمار معماری دوران انتقال در تهران به شمار می‌آید. ساختمان اصلی این بنا در ضلع شمالی حیاط قرار دارد و در ضلع جنوبی و اطراف ورودی اصلی، یک فضای کوچک وجود دارد که نقش توقفگاه خودرو‌ها را دارد و دسترسی مستقیم از کوچه به این فضا را هم میسر می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده همزمانی دوره ساخت بنا با گسترش خیابان‌کشی در تهران و رواج اتومبیل در شهر است. در ضلع جنوب شرقی حیاط هم فضایی با کاربری خدماتی وجود دارد که دال بر گذر از الگوی مسکن سنتی به سمت طراحی‌های فرنگی است.
شکل و فرم درِ ورودی بنا با تزیینات آجری و همچنین محوطه‌سازی حیاط با دو باغچه مستطیل‌شکل در طرفین و حوضی هشت‌ضلعی در وسط از جمله خصوصیات بناست. بنای اصلی دوطبقه و بخشی از آن زیرزمین هم دارد. طرح کلی پلان بنا مستطیل‌شکل و دو بیرون‌زدگی به شکل مستطیل در ضلع جنوب شرقی و چندضلعی در بخش جنوب غربی به آن اضافه شده که از خصوصیات معماری دوره انتقال به شمار می‌آید.
مشاهده بیشتر
همچنین شکل و فرم ساختمانی در این بنا نشان‌دهنده سبک معماری دوره انتقال است که تلفیق مایه‌های معماری ایرانی و غربی و حرکت به سوی برون‌گرایی در طراحی و استفاده از مصالح جدیدی مانند تیرآهن است. مهم‌ترین عامل تزیینی در بنا آجر بوده که هم به‌عنوان مصالح اصلی در سازه بنا، چارچوب آن را شکل می‌دهد و هم به‌عنوان یک عامل تزیینی با چیدمان متفاوت در نقاط مختلف جلب توجه می‌کند. تزیینات گچبری ساده‌ای نیز در بخش‌های داخلی و شومینه‌ها دیده می‌شود. در 2 خانه، 6 سرداب، یک شاه‌نشین، یک هشتی ورودی، یک مهتابی، ایوان تابستانی و زمستانی وجود دارد و مهم‌ترین تزیینات معماری در آن یزدی‌بندی سرداب اصلی خانه است.
خانه صالح در منطقه11 و محله شیخ هادی با شماره ثبت 11464 خودنمایی می‌کند. نشانی دقیق‌ترش چنین است: خیابان حافظ، بعد از تقاطع جمهوری، کوچه امری، پلاک 27.
منبع: همشهری‌آنلاین