تیمچه امین الدوله یا کاروانسرای امین الدوله یکی از بناهای قاجاری شهر کاشان محسوب می‌شود که در چهارسوق بازار تاریخی این شهر قرار دارد و به میانچال معروف است. در اواخر قرن 12 هجری قمری در اثر زلزله این بازار تخریب و بعد در دوره قاجار و به همت فردی به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله، از رجال نامدار آن زمان بازسازی شد. یکی از بخش‌هایی که به بازار کاشان افزوده شد، همین تیمچه است که به اسم بانی آن امین الدوله نام گرفت. کار ساخت این تیمچه بین سال‌های 1280 تا 1284 هجری قمری به طول انجامید و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بود.
در معماری ایران، تیمچه به بخشی از بازار گفته می شود که شبیه راسته های بازار است. تیمچه ها بناهایی سرپوشیده هستند که در اندازه های کوچک ساخته می شوند و جزو زیباترین بخش بازار هستند. سقف تیمچه ها با تزییناتی از قبیل کاربندی، مقرنس کاری پوشیده می شوند. تیمچه ها معمولا از یک طرف به راسته اصلی بازار و از سمت دیگر با یک کاروانسرا ارتباط دارند. تقریبا همگی تیمچه ها دارای بارانداز هستند. همچنین، طبقه پایین تیمچه جنبه تجاری یا کارگاهی دارند و طبقه بالا جهت امور اداری و دفتری استفاده می شود.
عظمت و شکوه تیمچه را پیش از ورود به از راسته بازار نمی توان دریافت. امروزه این تیمچه به حجره های عتیقه فروشی و فرش های دستباف و گرانبها اختصاص دارد. تیمچه امین الدوله کاشان سرای سرپوشیده ای است که در چهار سوق بازار کاشان واقع شده است. این تیمچه جزو شاهکارهای هندسی بازار کاشان به شمار می رود و در جناح جنوبی بازار کفاش ها و مقابل بازارچه میانچال قرار دارد.
تیمچه امین الدوله از سه طبقه بنای مستحکم و مسقف مرتفع با دهانه وسیعی تشکیل شده است و از نظر عرض و طول بنایی با عظمت و باشکوه محسوب می‌شود. این بنا علاوه بر داشتن زیبایی چشم‌نواز و شاهکارهای هندسی، در استحکام ساختمان، طرح نقشه و معماری آن‌چنان دقت و مهارتی به کار رفته که پس از صد سال هنوز کوچکترین رخنه و شکافی در اساس و بنیان آن دیده نمی‌شود. سقف تیمچه امین الدوله با مقرنس‌کاری‌های از جنس آجر و کاشی و طاق‌بندی ایرانی بسیار زیبا دیده می‌شود.
مشاهده بیشتر
در این سقف به‌دلیل عدم استفاده از کاربندی، پوشش رومی به کار رفته و به همین دلیل، توانسته‌اند ارتفاع سقف تیمچه را افزایش دهند. علاوه بر آن، عدم قابلیت‌های سازه‌ای یزدی‌بندی به معمار این امکان را داده است تا این پوشش تزیینی را با سهولت بیشتری اجرا کند. تیمچه امین الدوله یک هشتی و یک فضای میانی دارد و حجره‌هایی در دو طبقه در پیرامون آن واقع هستند. این تیمچه از طریق دو درب بزرگ چوبی به بازار مربوط می‌شود. یک در از چهار سو به صحن کوچک هشت ضلعی و دیگری به صحن بزرگ مربع مستطیل شکل جنوبی منتهی می‌شود و در نهایت سرای واحدی را به وجود می‌آورند که یکی از بهترین شاهکارهای معماری ایران در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری به شمار می‌رود.
سه طبقه داره که خیلی مستحکم ساخته شده، سقف آن مرتفع و دهانه وسیعی داره که مثل این بنا با این عرض و طول و عظمت و شکوه جایی دیده نمیشه، چرا که علاوه بر زیبایی‌های خیره‌کننده، شاهکار های هندسی داره. استحکام این بنا و طرح نقشه و معماری آن بسیار با مهارتی طراحی شده که بعد از صد و سیزده سال هنوز کوچکترین شکافی در اساس و بنیان این بنا مشاهده نمیشه. شما از این موضوع آگاهی دارید که ارزش های معماری و فرهنگی این بنا بسیار زیاده و تا زمانی که نام بازار کاشان میاد تیمچه امین الدوله را در ذهن خودتون ترسیم کنید. تاکنون در تیمچه امین الدوله دخل و تصرف زیادی صورت نگرفته، به‌غیر از آن که در و پنجره‌های چوبی آن در گذشته ارسی بوده است و در حال حاضر به در و پنجره شیشه‌ای تبدیل شده‌اند.
از ویژگی‌های اجتماعی فرهنگی این تیمچه برگزاری مراسم عزاداری اصناف، هیئت‌های بازار و محلات کاشان در ماه محرم است. یک چایخانه در جای بسیار نادرستی از این تیمچه قرار گرفته که موجب آسیب دیدن آن شده است. برای حفظ استحکام تیمچه نیاز است که مرمت و بازسازی روی آن انجام شود تا از ریزش آن جلوگیری شود که هیچ تدبیری برای این مساله اندیشیده نشده است. سیم کشی برق این بنای تاریخی به شدت نامنظم صورت پذیرفته و سرویس های بهداشتی آن به شدت نامناسب می باشند. هیچ نگهبانی برای حفاظت از این بنای تاریخی وجود ندارد که ضریب آسیب رسانی را بالا می برد. امیدواریم سازمان میراث فرهنگی هر چه سریعتر برای رفع این مشکلات تدابیر لازم را بیاندیشد و اقدامات لازم را فراهم بیاورد.
منبع: سلام نو