اطلاعات معماری: زمانی که فرد در محیط قرار می گیرد کم و بیش آگاهانه با محیط ارتباط می کند و کم کم به یک اداراک ذهنی از فضا می رسد. همین ادراک فضایی مقدمه ایی می شود برای تبدیل یک فضا به مکانی خاص و معنا دار برای فرد. همان چیزی که با نام “خاطره انگیز" از آن یاد می کنیم حس تعلق به مکان است. حضور در این فضاها اغلب یادآور خاطرات، هویت و روابط احتماعی است. زمانیکه فهم و احساس فرد با زمینه های معنادار فضا پیوند می خورد، شخص تمایل پیدا می کند تا حضورش در آن فضا تداوم داشته باشد. در این یادداشت سعی داریم تا معیارهای حس تعلق به فضا را بررسی کنیم و تاثیر آن بر کیفیت فضایی در طراحی داخلی را بشناسیم.
تداوم حضور در فضا، گنبد سلطانیه
همه مان در فضاهای مختلف قرار گرفته اییم و تجربیات حسی متفاوتی از فضاها داشته ایم، حال این سوال پیش می آید: چه عناصری فضاها را از هم متمایز می کند و تجربه های فضایی متفاوتی را در ذهن ما شکل می دهد؟ اگر برای جواب به این پرسش به اندیشه زومتور مراجعه کنیم در می یابیم که اتمسفر هر مکان بازگو کننده کیفیات بصری آن فضاست؛ “اتمسفر را از طریق کیفیات حسی مان دریافت می کنیم، شکلی از دریافت که به طور شگفت انگیزی سریع عمل می کند، …"[2]
بنابراین کیفیت فضایی از مفاهیم مهم در این زمینه است. مواردی که می تواند در شکل دهی کیفیت فضایی تاثیرگذار باشد متعدد است که در این یادداشت مختصر به چند مورد اشاره می کنیم. تناسبات در فضای داخلی تعیین کننده است، همانطور که میدانیم مکان سکونتگاهی برای انسان است بنابراین انتخاب تناسبات مرتبط با بدن، تفکر، روح و حواس فرد ارزشمند است. دیگری مواد و مصالح است که هر چه همساز با محیط باشد کیفیت فضایی را در بر خواهد داشت. گرمای آجر، زبری و سردی بتن و شفافیت سنگ و.. که هر کدام می تواند برای فضا معنا و ارزش خاصی را به همراه داشته باشد.
مشاهده بیشتر
همسازی مواد و مصالح در فضاهای داخلی گنبد سلطانیه
نور و جاذبه جادویی آن در فضا؛ " نور-فضا در واقع فضایی تصوری است که وقتی بخشی از فضا کاملا روشن و بقیه فضا نیمه تاریک یا کاملا تاریک است، به وجود می آید… نور، اولین شرط برای هر نوع ادراک بینایی است. در تاریکی مطلق، ما نه فضا را می توانیم ببینیم و نه فرم و رنگ را. اما نور تنها یک ضرورت فیزیکی نیست. بلکه ارزش روانشناختی آن یکی از مهمترین عوامل زندگی انسانی در همه زمینه هاست. به طور کلی سه امکان برای نورپردازی طبیعی وجود دارد: از طریق روزنه ها فقط نور به درون راه دارد. علاوه بر ورود نور، راه دید به بیرون نیز باز است. هم نور به داخل می آید و هم امکان دید از هر طرف وجود دارد. “[3]
ورود نور از طریق روزنه ها، گنبدسلطانیه
تجربه نور در فضا شگفت انگیز است زمانیکه بر روی یک صندلی نشیمن مشغول مطالعه یک کتاب هستیم و ناخودآگاه حرکت نور و سایه را حس می کنیم یا زمانیکه رد نور بر فضاهای داخلی پیام آور سرزندگی و شادابی است. در کنار همه این موارد می خواهم به “صدای فضا " هم اشاره کنم. صدا ها در فضا های داخلی حاوی پیام و معنا هستند. " گوش کنید! فضاهای داخلی، مانند تجهیزات بزرگ هستند، صدا را جمع، تشدید و به هر جای دیگری تشدید می کنند."
صدای آب، نوای پرندگان، همهمه افراد، موسیقی دلنشین همه بر کیفیت فضا می افزاید. گویی می گویند این بنا چه صداهای گوش نوازی دارد. خلاصه کلام، تناسبات،همسازی مواد و مصالح. نور، صدا، دما و بسیار موارد دیگر در کنار یکدیگر کیفیت فضایی را تعریف می کنند و مقدمات دلبستگی به مکان و حس تعلق فراهم می شود.
نویسنده: دکترآرتور امید آذری