ساخت شهر پایدار و هوشمند ضرورتی برای کاهش مشکلات ایجاد شده توسط رشد جمعیت شهری، شهرنشینی و غلبه بر تغییرات محیطی و اقلیمی شهرهای امروز است. شهرهای هوشمند مجهز به تکنولوژی و اینترنت تنها در صورت پایداری می‌توانند به زندگی خود ادامه دهند و درواقع اگر شهری بدون توجه به پایداری، تنها تکنولوژی داشته باشد شهر هوشمند نیست. شهر هوشمند قبل از هر چیز نیاز به اعتماد و مشارکت شهروندان دارد، همه ما می‌توانیم با شناخت ویژگی‌ها و راهکارهای هوشمند و پایدارسازی شهر موجب بهبود سطح زندگی و رفاه شهروندان که در واقع خود ما هستیم و در نهایت حال خوب شهر و شهروندان آن شویم. در این مطلب از چیدانه مفاهیم کلی شهر هوشمند پایدار را بررسی می‌کنیم، با ما همراه باشید.
شهر پایدار، شهری است که تامین کننده رفاه و افزایش دهنده سطح کیفیت زندگی شهروندانش در دوره‌های کوتاه و بلند مدت باشد، برای پایدارسازی باید مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهر برطرف شوند. مهمترین نکته در توسعه شهرهای هوشمند، پایدارسازی آنهاست. پایداری محیطی یعنی محفاظت از سرمایه‌های طبیعی، درواقع ما به عنوان شهروند شهر هوشمند پایدار باید در مصرف آب، برق، انرژی و منابع تجدیدناپذیر مانند نفت و سوخت‌های فسیلی صرفه‌جویی کرده و بیشتر از توان تولید سیستم‌های طبیعی مصرف نکنیم. نسبت آلاینده‌های تولیدی رها شده در طبیعت نیز نباید بیشتر از ظرفیت جذب آن‌ها توسط طبیعت و توانایی تصفیه طبیعت باشد. برای بهبود اوضاع پایداری شهر باید خاک، آب، ساختمان، سیستم حمل و نقل و سازمان فضایی شهری را به‌طور کامل بررسی کرده و طرحی برای اصلاح الگوی مصرف آب، برق و انرژی، میزان سطح اشغال زمین و میزان سطح فضای سبز مورد نیاز برای پایداری شهر، ارائه شود.
مفهوم شهر پایدار توسعه یافته با بهوجود آمدن مشکلات توسعه اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح شد، زمانی‌که توسعه بی‌رویه اقتصادی بدون در نظر گرفتن ابعاد محیطی و اجتماعی، باعث بهوجود آمدن اختلاف طبقاتی و مشکلات زیست محیطی شده بود. در توسعه پایدار موضوع اصلی انسان، محیط زیست و توسعه امکانات اقتصادی با توجه به شرایط زیست محیطی و عدالت اجتماعی است. با توسعه زندگی شهری و نگاه جدید به عدالت اجتماعی، فضایی و محیطی، مفهوم توسعه پایدار شکل گرفته است. در سال 2020، 75 درصد از جمعیت جهان در شهرها قرار گرفته بود. این تراکم عجیب جمعیت و نیاز به مصرف منابع طبیعی، باعث بهره‌برداری غیرطبیعی از منابع طبیعی، بهوجود آمدن پس‌ماندها، آلودگی‌ها، بیماری‌ها و حاشیه نشینی در شهرها شد. مسئله اساسی توسعه پایدار شهری استفاده معقول از منابع طبیعی است که در آن ملاحظات محیطی، اقتصادی و اجتماعی در کنار هم در نطر گرفته می‌شوند. شهر پایدار توسعه یافته شهری است که امکان افزایش سطح سلامت اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی را برای شهروندان فراهم کرده است.
شهر هوشمند دارای سیستمی مبتنی بر داده است که با جمع‌آوری اطلاعات شهروندان، وسایل نقلیه، ساختمان‌ها، زیرساخت‌ها و غیره، موجب بهبود زندگی شهروندان، کاهش تاثیرات منفی زیست محیطی شهرها و برقراری ارتباط مداوم بین بخش‌های مختلف شهر می‌شود. راه‌های زیادی برای هوشمندسازی وجود دارد، شاید اگر به‌جای تعریف شهر هوشمند، بگوییم چه شهری هوشمند نیست راحت‌تر بتوان با شهر هوشمند آشنا شد. شهری که در آن از ماشین، غذا، آب و انرژی زیاد استفاده می‌شود، هوشمند نیست. عدم وجود منابع کافی برای آیندگان از نشانه‌های اصلی عدم پایداری شهر است. در شهر هوشمند باید به‌طور پایدار از پسماندهای شهر استفاده شود، به‌این صورت که منابع پسماند بهعنوان ورودی برای تولیداتی چون تولید منبع انرژی استفاده شود. هنگامی‌که شبکه‌های مختلف شهر نتوانند با یکدیگر از طریق یک سیستم یکپارچه ارتباط برقرار کرده، همکاری و تعامل داشته باشند، شهر هوشمند نیست. برای مثال اگر شبکه توزیع برق با وسایل الکتریکی شهر مرتبط نباشد، نمی‌توانیم بدانیم چه زمانی بهترین زمان مصرف انرژی است. هنگامی‌که سیستم و شبکه‌های موجود در شهر پویا نباشند و باعث ایجاد صف‌های طولانی ترافیک در ساعات پرتردد شود، شهر هوشمند نیست، هوشمندی جابه‌جایی بیشتر با تعداد اتومبیل کمتر است. شهر هوشمند این امکان را فراهم می‌کند تا مردم با جابه‌جایی اطلاعات، انرژی و سرمایه‌شان، به‌راحتی باهم ارتباط برقرار کنند. و در آخر شهری که تمامی شهروندانش در فرآیند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری توسعه حضور و دخالت نداشته باشند، هوشمند نیست.
مطلب مرتبط: کمپوست خانگی، با زباله های آشپزخانه کود درست کنید!
پایداری به توانایی ادامه اکوسیستم یا هر سیستم در حال فعالیتی تا آینده نامعلوم گفته می‌شود، بدون اینکه بر اثر فرسایش و اتمام منابع انرژی نابود شود. درواقع نحوه زندگی امروز ما نباید زندگی فردای کودکان و نسل بعد ما را به خطر اندازد. این مهم از طریق رعایت موارد زیر در شهر امکان پذیر است؛
مطلب مرتبط: دکوراسیون داخلی سازگار با محیط‌زیست، 7 راهکار عملی برای نجات زمین!
شهر هوشمند پایدار براساس سطح توسعه، ویژگیهای ذاتی، امکان تغییر وضعیت موجود شهر، منابع موجود و نیازهای شهروندان، موجب ارتقا سطح زندگی شهروندانش می‌شود. از طرف دیگر شرکت‌های خصوصی، موسسات دانش بنیان و شهروندان اطلاعات مفیدی دارند که در شهر هوشمند این اطلاعات به اشتراک گذاشته شوند تا هریک از افراد بتوانند از اطلاعات دیگران استفاده کرده، آن را توسعه دهند و در نهایت به شهر بازگردانند. ویژگیهای اصلی شهر هوشمند پایدار شامل موارد زیر است؛
از طریق راه‌کارهایی می‌توان اطلاعات کاملی در مورد مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهر به‌دست آورد، آن‌ها را یکپارچه کرد، اقدامات لازم جهت حل آن‌ها را انجام داد، رفاه و امکانات زیست محیطی شهروندان را فراهم کرد و در آخر با ارائه ایده‌هایی سیستم کسب و کار را متحول کرده و بازدهی آن را افزایش داد. این راه‌کارها شامل؛ ادغام سیستم‌های مدیریت زیرساخت هوشمند با مشارکت اجتماعی شهروندان و رسانه‌‌های اجتماعی، یکپارچگی زیرساخت‌های فیزیکی و دیجیتالی با اطلاعات آنلاین ازطریق فناوری اطلاعات و ارتباطات، همکاری و رابطه بین اجزای مختلف شهر به‌منظور ارتقا سطح زندگی شهروندان و افزایش بازدهی اقتصادی سیستم کسب و کار با ارائه راهکارهای اجرایی و تجزیه و تحلیل هزینه مالی آنهاست.
در آینده فناوری‌های جدید با ایجاد تحولاتی درزمینه عرضه و تقاضای شهری، مزایای اقتصادی بلندمدتی خواهند داشت. این مزایا شامل؛ کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و ارتباطات، تامین منابع مالی بین‌المللی، کاهش هزینه تجارت، ایجاد بازارهای جدید و افزایش رشد اقتصادی است. در زمینه تقاضا نیز تغییرات مهمی بهوجود می‌آید، چراکه شفافیت، مشارکت و الگوهای جدید رفتار مصرف‌کننده که با دسترسی به شبکه‌های موبایل افزایش یافته، شرکت‌ها را وادار می‌کند تا شیوه‌های طراحی، بازاریابی، عرضه محصولات و خدماتشان را اصلاح کنند. شهر هوشمند پایدار مزایای زیست محیطی فراوانی هم دارد. این شهرها در آینده با ارتقا فناوری و هوش مصنوعی، همگی مجهز به منابع انرژی پاک و دوستدار محیط زیست خواهند شد و با استفاده از داده‌ها به طور موثری از انرژی بهره می‌گیرند. شبکه‌های هوشمند انرژی به طور مدام با یکدیگر در ارتباط هستند و انرژی مورد نیاز مناطق را به بهترین نحو ممکن تامین و آن مقدار انرژی که در بعضی از مناطق مورد نیاز نیست را ذخیره می‌کنند برای مثال انرژی خورشید و باد را در طول روز جمع‌آوری و به جاده‌ها، ساختمان‌ها و مناطق مسکونی ارسال می‌شود. از طرف دیگر پیشرفت شبکه‌های فن‌آوری هوشمند موجب پاک ماندن انرژی مصرفی شهر هوشمند نیز می‌شود.
بارسلون، شهر هوشمند پایداری است که ذخیره انرژی بالایی دارد به‌این صورت که چراغ‌های خیابان به صورت هوشمند با رسیدن افراد و ماشین‌ها روشن می‌شوند، با پارک خودرو اطلاعات آن ازطریق سنسورهایی به راننده و شهروندان داده می‌شود، زباله‌ها پس از دسته‌بندی، توسط سیستم دفع زباله هوشمند به کانال‌های هوشمند زیرزمینی فرستاده شده و طی عملیات مکانیکی جداسازی و بازیافت می‌شوند. ایران هم اگرچه به‌دلیل داشتن منابع طبیعی فراوان، زمینه ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه شهر هوشمند را دارد و شهرهای ارومیه، اصفهان، تهران، مشهد و تبریز بهعنوان پنج شهر هوشمند ایران معرفی شده‌اند اما با توجه به شاخصه‌های شهر هوشمند پایدار، شهرهای ایران هنوز فاصله زیادی با آن دارند.
و در آخر
همانطور که در بالا گفتیم؛ از ویژگیهای اصلی قرن بیست‌ویک شهرنشینی و رشد جمعیت، مشکلات بزرگ اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان است. اختلاف بین رشد اقتصادی و حفظ محیط زیست، رویارویی شهروند فرامدرن با شهر صنعتی مدرن و عدم پاسخگویی به نیازهای شهروندان باعث مطرح شدن ایده شهر هوشمند پایدار شده، این شهر به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند اینترنت به‌دنبال حل مشکلات بهوجود آمده در قرن جدید است. بحرانی شدن مشکلات اجتماعی، اقتصادی و بخصوص زیست محیطی در شهرهای امروز اهمیت این موضوع را به‌خوبی نشان می‌دهد. شهر هوشمند پایدار براساس اصل برابری و فراگیری اجتماعی، افزایش کیفیت زندگی شهروندان، ایجاد بهره‌وری، ایجاد زیرساختارهای منعطف، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و حفظ محیط زیست شکل می‌گیرد. در شهر هوشمند پایدار باید از انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌های هوشمند، پارکینگ هوشمند و حمل و نقل هوشمند استفاده کرد و سطح اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی شهر به‌صورت یکپارچه ارتقا داده شود. شما هم اگر علاقمند به مفاهیم پایدار و هوشمندسازی شدید می‌توانید با کمک اهالی فن چیدانه ساختمان یا دکوراسیون داخلی خود را هوشمند و پایدار کرده و با این‌کار قدمی در جهت نزدیک شدن به ایده شهر هوشمند پایدار بردارید.
مطالب پیشنهادی چیدانه:
نویسنده: نرگس مهردادیان| عضو تحریریه چیدانه