کانسپت به فرانسوی Parti pris در معماری به معنای ایده بزرگ پشت یک طرح می باشد. به عبارت دیگر کانسپت یک تفکر سازمان‌بخش بوده که معمولاً به صورت یک دیاگرام یا یک جمله ارائه می‌گردد. گسترش کانسپت در اکثر اوقات پیش از مراحل دیگر طراحی مانند توسعه نقشه، مقطع و نما انجام می گیرد.از اواسط دهه 60 میلادی تا به امروز ارزیابی کانسپت در معماری مسئله ای مهم و تعیین کننده در ارزش گذاری کارهای معماری به حساب می آید. در ادامه به پنجگانه انواع کانسپت در معماری می پردازیم.
ملاک های ارزش گذاری در ذهن انسان معیارهای معناگر و مفهوم سازی هستند همانطور که موسیقی با نت ها ساخته می شود، شعر با کلماتش سروده می شود، معماری هم برای پدید آمدن نیاز به ایده و انواع کانسپت در معماری دارد تا به فضا فرم دهد و احساسات انسان را بیدار نماید.
فلسفه ی قیاس عبارت است از استدلال آوردن، فکر کردن و به آگاهی رسیدن درباره ی وجود دو چیز تا حدی که دانش به دست آمده به سطحی رسد که به عنوان مرجع معرفی شود. یافتن مطابقات و مشابهات تمامی مدل های نظری، بر اساس قیاس های تمثیلی بین دو چیز است، سرچشمه ی ایده و نیاز به تفکیک پذیری و تجزیه و تحلیل است. نظریه ها هستند که به کاسته شدن عدم قطعیت درباره ی جوانب مختلف کمک کرده و به معمار کمک کرده که به روشی بهینه ترعمل نماید. به طور مثال، قیاس با پدیده عینی، قیاس با پدیده ها در طبیعت، هنر و علوم مختلف، قیاس با پدیده های ذهنی و تجربیات گذشته.مدل های معماری قیاسی در طراحی معمارانه همچنین چیزهای ناشناخته در زمینه ساختمان هستند که بایستی طراحی شوند و به معنای سامانه ای از روابط میان عوامل مختلفند که معمار در خلق ساختمان بایستی در نظر داشته باشد که از انواع کانسپت معماری است.
استعارات مانند مقایسه ها از انواع کانسپت معماری ، به آشکار کردن روابط بین اشیاء می پردازند. با این تفاوت که این رابطه بیشتر انتزاعی هستند تا عینی. در واقع تشبیهات، استعاراتی هستند که از واژه هایی چون، مانند و همانند برای بیان این رابطه استفاده می کند. تشبیهات و استعارات، تشخیص امکان ارتباط میان الگوهاست، مقایسه ها رابطه عینی را مد نظر قرار دارند.
طراحان برای جستجوی جوهره پروژه و بیان آن در قالب کانسپت روشهای بسیاری دارند. این جستجو در واقع تلاشی برای رسیدن به ایده هایی است که قسمتهای مختلف یک کانسپت پروژه را به هم می پیوندد و به عقیده کان ایده هایی که طراح را قادر می سازد بر شرایط موجود مسلط شود و آنچه را که باید به سرانجام برساند. یک راه عملکردی (پراگماتیک) عبارت است از بررسی برنامه و مشخص کردن سلسله مراتب موجود با این فرض که اصلی ترین مسئله (جوهره) آن است که در این سلسله مراتب، در جای نخست باشد. در نهایت نتیجه چنین بررسی ای می تواند در قالب تحلیلی از برنامه و یا یک دیاگرام گرافیکی ارائه شود.
همه کانسپت های تصویرگر در جوهره، نماد فعالیت درون ساختمان نیستند. کانسپت ها می توانند حول مسائل عملکردی تری شکل بگیرند در حالی که توانایی حل صورت مسئله های کارفرما مایه مباهات بسیاری از معماران است اما در حقیقت عده کمی هستند که می توانند نگرشی عملکردی همراه با خلاقیت به حل این صورت مسئله داشته باشند و اکثراً هنگام ارائه راه حل های خلاقانه به مسائل ابتدایی کارکرد و توجهی می کنند.
برخلاف انواع قبلی کانسپت ها که در آنها معمار می بایست به درون پروژه و پروژه های مشابه بنگرد تا کانسپت مناسب را پیدا کند، در این نوع از انواع کانسپت در معماری خود معمار مفهومی جدید را به درون پروژه می برد. اگر این کانسپت او انتخاب صحیحی باشد به خاطر تنوعش مورد تعیین قرار می گیرد و اگر این چنین نباشد به خاطر این پیش فرض غلط صلاحیت و شایستگی او زیر سوال خواهد رفت. ایده آلها در واقع نماینده نهایت اهداف و رویاهای یک معمار هستند.
برای مثال کانسپت ایده آل یک معمار می تواند در رابطه با مصرف بهینه انرژی در ساختمان باشد که در این صورت موارد زیر را باید در ساختمان اجرا کرد:
ایده آل ها می توانند تأثیر مثبت زیادی داشته باشند و اگر معماران در پروژه ها به آنها رجوع نکنند و از آنها در شکل دادن کانسپت ها بهره نگیرند در واقع کار را سخت تر کرده اند. تجارب قبل آنها و مهارت های ذهنیشان به پروژه جدید کمکی نخواهد کرد و همکاری را می باید از مرحله طراحی های بسیار ابتدایی آغاز و این نه به نفع کارفرما و نه به نفع معمار خواهد بود.
تصورات، ایده ها، کانسپت ها، و سناریوهای کانسپچوال در مجموع زنجیره ای را می سازند که می تواند یکی از مبانی مهم در طراحی معماری باشد. کانسپت ها عناصر مختلف طراحی را در یک کل منسجم گردهم می آورند و معماران را قادر می سازند که با هدایت منابع و توانایی های خود آنها را در طراحی جنبه های مهم یک پروژه به کار گیرد. شایستگی و مناسب بودن یک کانسپت در عوامل اساسی به شمار می آید. بدون وجود پروسه در طراحی نقد آن ممکن است به طور کلی پنجگانه مهم انواع کانسپت در معماری عبارت اند از: مقایسه ( یا روابط عینی) – استعاره ( یا روابط انتزاعی) – جوهره ( یا جنبه های ذاتی) – برنامه ای ( یا پاسخ عملکردی) – ایده آل (یا ارزش های خارجی).مهم ترین نکته ای که باید بدانیم این است که جستجو برای کانسپت های مناسب و به کارگیری آنها در طراحی معماری همواره به خلق معماری ای خوبی کمک خواهد کرد.
مطالب بیشتر: