فرش دستباف کاشان را می‌توان یکی از معروف‌ترین و برترین نمونه‌های قالی دستباف ایران و جهان نام برد. سالانه بیش از 1500 متر فرش دستباف کاشان بافته می‌شود که مشخصه و ویژگی اصلی آن‌ها زیبایی و کیفیت بالاست. از آنجایی که فرش بافی در شهر کاشان از قدمت بسیار بالایی برخوردار است در طرح‌های فرش‌های این منطقه می‌توان تاریخ و بناهای شهر کاشان را به وضوح مشاهده کرد. ویژگی‌ها، مشخصات و قیمت فرش دستباف کاشان با سایر مراکز بافت فرش در ایران متفاوت است. فرش‌هایی زیبا با طراحی خاص، ظریف و نفیس که گره به گره توسط هنرمندان و قالی‌بافان بافته می‌شود و پر از نقش و هنر است. در مطالب قبلی به طور کامل در مورد انواع فرش دستباف صحبت کردیم، در این مطلب از چیدانه به معرفی فرش دستباف کاشان و بررسی ویژگی‌ها، مشخصات، انواع، مناطق مهم بافت و فروش، قیمت و چگونگی تشخیص اصل و فرع بودن این قالی‌های دستباف کاشان معروف و زیبا می‌پردازیم. با ما همراه باشید…
انواع فرش دستباف کاشان نمونه‌ای از تلفیق ذوق، هنر و سلیقه هستند که در حدود سده 17 میلادی برای اولین بار بافته شدند. از ویژگی‌های فرش دستباف کاشان می‌توان به ظرافت بالا در طراحی، متنوع بودن طرح‌ها، رنگ‌ها و ابعاد و نوع بافت با کیفیت بالا اشاره کرد که باعث شده این محصول تبدیل به کالای صادراتی پرسود شود. رنگ‌های متنوعی چون زمینه پیازی، لاکی، سرمه‌ای، حاشیه شتری و کرم در مشخصات فرش‌های دستباف کاشان دیده می‌شود که موجب شده افراد با سلیقه‌های مختلف بتوانند طرح مورد نظرشان را در بین این فرش‌ها پیدا کنند. از دیگر مشخصات فرش دستباف کاشان طول عمر بالاست که هرچه طول عمر و پا خور فرش دستباف بالاتر رود، فرش شفاف‌تر و زیباتر نیز به‌نظر می‌رسد.
طرح‌های استفاده شده در قالی دستباف کاشان که با دار قالی بافته می‌شوند، بسیار متنوع هستند. در بین زیباترین طرح‌های فرش دستبافکاشان سه طرح اصلی ترنج، خشتی و افشان شناخته شده‌تر هستند. طرح‌های نام‌برده از انواع طرح‌های معروف فرش کاشان هستند و می‌توان گفت طرح‌های لچک و ترنج شاه عباسی و گل بوته‌های زیبا در زمینه سرخ برای مدتها نقش قالی‌های قدیمی کاشان بوده ولی طرح‌های دیگری چون گبه، شکارگاه، محتشم و گلدانی نیز وجود دارد. در زیر به طور خلاصه به برخی از انواع فرش دستباف کاشان از نظر طرح اشاره می‌کنیم؛
در بین این طرح‌ها، لچک ترنج از همه معروف‌تر است که معمولا طرحی بیضی یا دایره‌ای شکل در وسط فرش با حاشیه‌ای پهن در کناره‌های فرش قرار دارد. طرح ترنج تاثیر گرفته از معماری گچ‌بری حیاط ساختمان‌های مشهور دوره اشکانیان است. لچک‌های اطراف فرش نشان باغچه‌های زیبای خانه‌های قدیمی است و ترنج را به حوض دایره یا بیضی شکل وسط حیاط شبیه است.
طرح افشان نقشه خاص و محبوبی است که به‌صورت بی‌نظم بدون ترنج و محراب یا لچک بوده و از گل و بوته‌های بزرگ و کوچک و خطوط منحنی اسلیمی در متن تشکیل شده و با نوار حاشیه احاطه شده‌است. به این شکل که در وسط فرش طرح هایی از گل با ساقه بلند و پربرگ به چشم می‌خورد و تا آخر هر شاخه وصل شده و شاخه‌های دیگر را به‌وجود آورده است.
یکی دیگر از طرح‌های معروف، طرح خشتی است که در آن مستطیل‌های مساوی مشابه خشت، فرش را به چند قسمت تقسیم کرده، نقشهای داخل خشت‌ها تکراری و متقارن نبوده و این متفاوت بودن نشان از ارزش و مرغوبیت این محصول دارد.
این طرح نیز قدمت بالایی دارد و بیشتر از شکارگاه‌های دوره صفویه الهام گرفته است. زمینه این طرح، منظره‌ای از شکارگاه شامل حیوانات، شکارچی، گیاهان مختلف بوده و نقشهای سرتاسری دارد.
طرح محتشم ترکیبی از نقوش تلفیقی هندسی و گردان است و قالب کلی آن، شبیه به طرح لچک ترنج است. تفاوت این طرح با لچک ترنج حاشیه پهن زیبا و طرح ساده شده درخت بید مجنون، گل‌ها، برگ‌ها و ساقه هماهنگ آن است که لچک‌های فرش، درختان بید را نشان می‌دهد.
این طرح را می‌توان از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین طرح‌های فرش دستباف کاشان دانست. این طرح انواع مختلفی داشته و تکراری نیست و سرتاسر بوم را گلدان یا درخت می‌پوشاند.
در قالی دستباف کاشان سه متریال اولیه اصلی پشم، کرک، پنبه و ابریشم استفاده می‌شود. در پرز قالی یا خامه‌ها، از پشم گوسفندان و در فرش‌های ابریشمی از خامه ابریشمی استفاده می‌شود. در چله یا نخ‌های افقی فرش، پنبه به‌عنوان اصلی‌ترین متریال استفاده می‌شود که باعث استحکام بالا و مقاومت در برابر بیدزدگی می‌شود. پود قالی دستباف کاشان یا نخ عرضی هم بیشتر از پنبه بافته می‌شود که به دو صورت پود زیر، کلفت و پود رو، نازک تهیه می‌شود. فرش‌های پشمی در بین قالی‌های دستباف کاشان قیمت مناسبتری دارند. این فرش‌ها با هر الیافی تولید شده باشند، لطافت بالا و حالت مخملی دارند.
دارهای بافت قالی کاشان عمودی، ثابت و معمولا چوبی هستند. فرش دستباف کاشان با گره‌های فارسی و به‌صورت دو پوده بافته می‌شود. البته در منطقه جوشقان که یکی از بخش‌های مهم کاشان در بافت فرش است به‌صورت سه پود هم بافته می‌شود. رجشمار فرش که مهمترین عامل در کیفیت فرش است، بسته به مواد اولیه تغییر می‌کند. رجشمار فرش دستباف کاشان معمولا از 35 تا 60 و حتی در فرش‌های نفیس به 70 هم می‌رسد. معمولا در کاشان فرش‌های پشمی رجشمار 27 تا 40، فرش‌های کرکی رجشمار 30 تا 45 و فرش‌های ابریشمی رج شمارهای 55 تا 70 دارند. از دیگر خصوصیات فرش دستباف کاشان، ریز بافتی و ظرافت بالاست که باعث نرم و لطیف‌تر و زیباتر دیده شدن نقش و نگار آن‌ها می‌شود. تراکم و ریزبافتی فرش دستباف کاشان با بالاتر رفتن تعداد خانه‌ها، بیشتر می‌شود. فرش‌های دستباف کاشان معمولا به‌صورت 42، 52 و 62 خانه بافته می‌شوند.
خانه شمارها به این صورت هستند که عدد نسبت شده را در 20 ضرب و تعداد ریشه‌ها را در واحد عرض قالی به دست می‌آورند. اعداد 64 و 72 خانه، رایج‌ترین اعداد استفاده شده بوده که به ترتیب فرش‌هایی با متراژ 12 و 9 متر تولید می‌کنند. امروزه ابعاد 3×2 و 5/3×5/2 متر و بعد از آن 4×3 متر، قالیچه و ذرع و نیم بیشترین میزان تولید فرش‌های کاشان را داشته و در موارد کمتری با مساحت 15 مترمربع و بزرگتر نیز تولید می‌شوند. فرش های دستباف کاشان به صورت تک و جفت بافته می‌شوند.
شهر کاشان مرکز رنگرزی فرش در جهان است. قدمت این هنر زیبا و خاص در کاشان به بیش از هفت هزار سال می‌رسد. شهری با این قدمت در رنگرزی، رنگ‌های خاص و بی‌نظیری تولید می‌کند که این یکی از راه‌های تشخیص فرش‌های این منطقه از دیگر نقاط ایران است. به طور معمول رنگ‌های به‌کار رفته در فرش اصل کاشان در گذشته لاکی، سرمه‌ای، سبز مله‌ای، کرم، چهره‌ای، دوغی و آبی الماسی بود که در این بین فرش‌های زمینه لاکی و سرمه‌ای، طرفداران بیشتری داشت. اما با گذشت زمان، تغییر سبک دکوراسیون داخلی خانه‌ها و گسترش بافت فرش دستباف مدرن، نه تنها در قالی‌های دستباف کاشان، بلکه در کل فرش‌های دستبافت تغییر رنگ به‌وجود آمد تا جاییکه امروز بیشتر از فرش‌هایی با زمینه روشن مانند کرم با حاشیه مسی، ارده‌ای یا خاکی استفاده می‌شود.
در فرش دستباف کاشان، طرح‌های اصیل به کار رفته و به همین دلیل امروز فرش دستباف کاشان توانسته به محبوبیت زیادی دست پیدا کند. فرش دستباف کاشان در طرح‌های مختلف و با ابعاد استاندارد بافته می‌شود. از دیگر ویژگی‌ها و خصوصیات فرش دستباف کاشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
مناطق آران، بیدگل و قمصر از معروف‌ترین و مهمترین مراکز قالی‌بافی در شهر کاشان هستند. اما برای خرید فرش دستباف کاشان، لازم نیست حتما تا شهر کاشان یا حتی بازار فرش فروش‌ها رفت. می‌توان به‌راحتی از طریق سایت‌های فروش آن فرش دستباف کاشان دلخواه را انتخاب کرده و با چند کلیک خرید را انجام داد.
امروز در بسیاری موارد مشاهده می‌شود که فرش دستباف تقلبی را به نام قالی دستباف کاشان می‌فروشند و افراد هنگام خرید متوجه نمی‌شوند. برای تشخیص فرش دستباف کاشان اصل از فرع، می‌توان موارد مختلفی مانند تعداد و تراکم، نوع نخ و متریال کاربردی، کیفیت رنگ‌آمیزی و تعداد رنگ‌های به‌کار رفته، گره‌ها، جزییات اجرا و تقارن طرح و نقش ایجاد شده را بررسی کرد. در بیشتر فرش‌های دستباف کاشان از طرح لچک و ترنج که با نام شاه عباسی نیز معروف است، استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید که قیمت فرش دستباف کاشان بسته به ابعاد فرش و متریال به‌کار رفته در بافت فرش، با هم متفاوت است و فرش دستباف کاشان پشمی قیمت مناسب‌تر و فرش دستباف کاشان ابریشمی قیمت بالاتری به نسبت باقی فرش‌ها دارد. به‌طور کلی قیمت فرش‌های دستباف کاشان جفت، مناسب‌تر از تک آن‌هاست. در نتیجه توصیه می‌شود اگر قصد خرید قالی کاشان دستباف را دارید بهتر است آن‌ها را به‌صورت جفت بخرید. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه مطلب فرش دستباف از کجا بخرم را بخوانید.
فرش بافی در کاشان قدمت بالایی دارد تا جاییکه در طرح‌های فرش‌های این منطقه می‌توان تاریخ و بناهای شهر کاشان را مشاهده کرد. فرش دستباف کاشان از انواع فرش‌های زیبا و با کیفیت است که دارای ویژگی‌ها، مشخصات، بافت، متریال، رنگ، طرح و نقش، ابعاد و قیمت‌های متفاوتی هستند. این فرش‌های زیبا با طراحی خاص، ظریف، با کیفیت و نفیس، توسط هنرمندان این شهر بافته می‌شود، در خانه اکثر ایرانیان دیده می‌شود و امروزه تبدیل به کالایی صادراتی هم شده است. شما هم اگر می‌خواهید از فرش و قالی دستباف کاشان اصیل و نفیس در خانه یا محل کار خود استفاده کنید، می‌توانید با کمک این مطلب و کارشناسان چیدانه بهترین انتخاب و خرید را داشته و با چگونگی تشخیص اصل و فرع بودن این فرش‌های دستباف معروف و زیبا آشنا شوید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه فرش دستباف، می‌توانید مطالب فرش دستباف ابریشم، فرش دستباف ایلیاتی و فرش دستباف پتینه را بخوانید.