این هفته از میان عکس‌ها و شنیده‌ها خواهد بود. گزارشی که بر خلاف گذشته در این روزهای اجباری خانه نشینی همراه با شوق سفر و گشت در کوچه‌های تهران نیست. قرار است از خانه‌ای بنویسم که در میدان بهارستان در محله سرچشمه تهران به یادگار باقی مانده است. همان محله‌ای که تاریخ تهران از آن جا شروع می‌شود. در این مطلب به سراغ یکی از عمارت‌های ارزشمند تاریخی این محله خواهیم رفت. خانه دبیر الملک فراهانی، عمارتی صد و پنجاه ساله که بعد از مرمت و بازسازی به یکی از روایتگران معماری خانه‌ها و عمارت‌های تهران قاجاری تبدیل شده است.
آدرس خانه دبیر الملک: تهران، میدان بهارستان. پایین‌تر از چهارراه سرچشمه. کوچه قوام‌الحضور. خیابان جاویدی. کوچه فخرالملک. بعد از پارک، عمارت دبیرالملک.من یکبار رهگذر خیابان جاویدی بوده‌ام. زمانی که می‌خواستم از خانه تاریخی پهلوان رزاز گزارش تهیه کنم با متروی تهران خود را به میدان بهارستان رساندم و باقی مسیر را پیاده به سمت این خیابان رفتم. خیابانی که پر از خانه‌های قدیمی زنده و به خواب رفته بود. کوچه‌هایی که به خاطر نزدیکی به قطب تجاری و سیاسی دوره قاجاری و پهلوی محل زندگی بسیاری از تاجران و سیاستمداران زمان خویش بوده‌اند.برای بازدید از خانه دبیر الملک شما می‌توانید هم از ایستگاه میدان بهارستان که در خط دو مترو (صادقیه-فرهنگسرا) و هم از ایستگاه امام خمینی که در خط یک و دو مترو (تجریش-کهریزک) قرار گرفته است استفاده کنید.
مطالب پیشنهادی: خانه مینایی، موزه‌ای برای خیابان ولیعصر
پیش از پرداختن به تاریخچه این عمارت از شما دعوت می‌کنم اگر می‌خواهید در مورد گذشته محله سرچشمه تهران و عودلاجان بدانید در مطلب کوچه پس کوچه خانه تاریخی پهلوان رزاز و خانه کاظمی تهران می‌توانید در مورد این دو محله تهران قدیم توضیحات کاملی را بخوانید.بر اساس اسناد تاریخی خانه دبیر الملک متعلق به میرزا محمد حسین فراهانی ملقب به دبیر الملک فراهانی است. میرزا محمد حسین فراهانی از وزرا و مستوفیان دوره ناصر الدین شاه قاجار ،یکی از منشی‌های امیر کبیر در امور سیاست خارجی بود. دبیر الملک به علت داشتن عقاید ترقی خواهانه، حمایت از خدمات میرزا تقی خان امیر کبیر و نوشتن رساله‌ای انتقادی در باب شیوه حکومت داری مورد بی مهری ناصرالدین شاه قرار گرفت.شاید در یکی از اتاق‌های همین عمارت بوده است که او در پایان رساله‌اش خطاب به ناصر الدین شاه می‌نویسد: «رفع معایب کشور دشوار نیست و به علت یاوه گویی نباید از ترقی دولت و آسایش ملت چشم پوشید.»
مطالب پیشنهادی: 4 خانه از جنس تاریخ پرافتخار ایران
همانطور که اشاره شد ساخت خانه دبیر الملک مربوط به صد و پنجاه سال پیش است و سبک معماری آن مانند سبک خانه‌های میانه‌ی قاجار از چند بخش اصلی تشکیل شده است:
خانه دبیرالملک که قبل از بازسازی و مرمت به عنوان لوکشین سریال دکتر قریب استفاده می‌شد، در سال 1384 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مرمت خانه دبیر الملک به دست استاد امر الله سلیمی انجام شد. این مجموعه از سال 1387 زیر نظر شهرداری تهران به عنوان یک مجموعه فرهنگی کار خود را آغاز کرده است.
مطالب پیشنهادی: خانه وارطان، خانه‌ای ساده اما دلنشین
خانه دبیر الملک در محله‌ی قدیمی و معروف باغ امین که از محلات با اهمیت عودلاجان است قرار گرفته که بعدها به دلیل ساخت این عمارت توسط میراز محمد حسین فراهانی که مشهور به دبیرالملک بود به همین نام یعنی کوچه میرزا نصیرالدوله خان دبیرالملک تغییر نام داد. پلان خانه دبیر الملک به شکل مستطیل و در راستای شمالی_جنوبی است.
مطالب پیشنهادی : ایل خانه همنشینی مدرن خانواده ایرانی
زیبایی تالار شاه نشین خانه دبیر الملک چیزی بیش تر از آن است که انتظارش را دارید. نقش و رنگ پنجره‌های ارسی که روی فرش‌های چشم نواز دستباف ایرانی می‌افتد برای ماندن در این قسمت از خانه کافی است.شیوه «طاق و چفد»، درگاهی‌های متعدد در معماری داخلی ساختمان نیز دیده می‌شود.هم چنین در و پنجره‌های چوبی که با شیشه‌های رنگی تزیین شده‌اند. تاقچه های ایرانی که با وسایلی هم چون چلچراغ، سازهای ایرانی، تنگ‌های گل یا تابلوهای نقاشی و خطاطی ایرانی پر شده از دیگر ویژگی‌های معماری داخلی خانه دبیر الملک است.
اگر به دیدن این خانه تاریخی نرفته‌اید به شما پیشنهاد می‌کنم بعد از تمام شدن دوران خانه نشینی و قرنطینه کرونا یک روزتان را به دیدن خانه‌های و عمارت‌های قدیمی مانند خانه قوام الحضور، خانه وثوق الدوله، عمارت مسعودیه، عمارت دبیرالملک، مسجد و مدرسه سپه‌سالار د محله قدیمی سرچشمه تهران و عودلاجان اختصاص بدهید.
در کوچه پس کوچه‌های قدیمی شهر تهران این خانه‌ها را ببینید: