فرهنگ غذایی ایرانیان از زمان باستان تا به امروز دستخوش تغییرات فراوانی شده است. آن چه امروز از تاریخ آشپزی در ایران به دست ما رسیده است برگرفته از روایت سفرنامه نویسان غربی و مورخان زمان باستان و درنهایت برخی از سرآشپزهای مخصوص پادشاهان قاجاری است. ویژگی مشترک بسیاری ازاین مشاهدات و گزارش‌ها محل رویداد آن‌ها است که بیشتر اوقات در دربار پادشاهان زمان و آشپزخانه‌های حکومتی بوده است.
در مطلب کوچه پس کوچه این هفته به آخرین آشپزخانه سلطنتی در ایران خواهیم رفت. آشپزخانه مخصوصی که در کاخ سعد آباد پس از 32 سال دوباره احیا شده و به عنوان یکی از موزه‌های جذاب مجموعه سعد آباد اکنون مورد بازدید عموم قرار گرفته است.
آدرس موزه آشپزخانه سلطنتی: خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید کمال طاهری، مجموعه ی کاخ سعدآباد
کاخ سعد آباد دو در برای ورود به مجموعه دارد و شما می‌توانید از هر دو ورودی استفاده کنید: در زعفرانیه و در دربند
در ورودی کاخ سعد آباد از زعفرانیه: برای وارد شدن از در زعفرانیه می‌توانید در ایستگاه تجریش که در خط 3 ( صادقیه- تجریش) متروی تهران قرار گرفته است پیاده شوید. در ضلع غربی میدان تجریش شما می‌توانید تاکسی‌های اسد آباد یا آصف را سوار شده و در ابتدای خیابان شهید طاهری پیاده شوید. فاصله خیابان طاهری با کاخ سعد آباد با دقیقه پیاده روی است.
در ورودی کاخ سعد آباد از دربند: برای وارد شدن از در دربند نیز شما باید در در ایستگاه تجریش که در خط 3 ( صادقیه- تجریش) متروی تهران قرار گرفته است پیاده شوید و در ابتدای خیابان جعفری از تاکسی‌های میدان دربند استفاده کنید.
مطلب پیشنهادی : خانواده سلطنتی انگلستان، این افراد خبرساز کجا زندگی می کنند؟
ساختمان آشپزخانه سلطنتی با 800 متر مربع در قسمت مرکزی کاخ سعد آباد در دو طبقه ساخته شده است. در قسمت زیر زمین ساختمان با توجه به وجود طاق‌های ضربی می‌توان گفت معماری بنا مربوط به دوره پهلوی اول است. این ساختمان در سال 1354 یک بار بازسازی شد و به عنوان یک آشپزخانه مدرن به فعالیت خود ادامه داد.
در زمان فعالیت آشپزخانه طبقه همکف ساختمان، به عنوان بخش اصلی از شش بخش یا اتاق تشکیل شده بود:
پس از انقلاب، این آشپزخانه بدون استفاده باقی ماند و به شکل انباری مرکزی کاخ سعد آباد در آمد. در سال 1390 پس از بازسازی و مرمت، آثار این موزه مانند وسایل آماده سازی و سرو غذا، فرها، یخچال‌ها، کابینت‌ها، ظروف مسی و نقره‌ای و وسایل دیگر برای بازدید عموم ساماندهی و مستند نگاری شد.
هم اکنون موزه آشپزخانه سلطنتی یک سالن اصلی و چهار اتاق برای بازدید عموم دارد:
مطلب پیشنهادی : لذت سفر به قصرهای پریان دیزنی
اگر بخواهیم یک روز کاری را در آشپزخانه سلطنتی تصور کنیم باید به سراغ منو یا فهرست غذایی سلطنتی برویم. علی کبیری که سر آشپز مخصوص محمدرضا پهلوی و خانواده‌اش بود مسئولیت تهیه این فهرست را بر عهده داشت. در روزهای عادی این منو دست نویس خود آقای کبیری بود ولی در روزهایی که در کاخ مهمانی‌های ویژه برگزار می‌شد، فهرست در برگه‌های مخصوص دربار با تزئینات مخصوص روی میزهای مجلل غذا قرار می‌گرفت. بیشتر آشپزهای آشپزخانه سلطنتی پهلوی ایرانی بودند که هر کدام وظایف متفاوتی را بر عهده داشتند از آماده کردن مقدمات آشپزی مثل تهیه گوشت گرفته تا آشپزی فرنگی و پختن شیرینی. شما می‌توانید بعضی از ظروف طبخ و آماده سازی غذا مانند فرهای مخصوص، انواع دستگاه های برقی یخ ساز، پیتزا پز ، غذا ساز، چرخ گوشت ، سیب زمینی پوست کن ، رنده برقی ، قهوه ساز و کباب پز و… در این آشپزخانه که در آن زمان مورد استفاده قرار می‌گرفت در موزه ببینید.
در آشپزخانه بعد از آماده شدن غذا آن را بر روی وارمر ( گرم نگهدارنده غذا) که با چراغ‌های الکی یا بخار آب گرم می‌شدند قرار می‌دادند. مرحله بعدی انتقال غذا از آشپزخانه به کاخ اصلی بود که پیشخدمت‌های مخصوص به نام «شربت داران» عهده دار انجام این کار بودند. شربت داران با استفاده از ارابه‌های دستی و سینی‌های مخصوص چوبی که برای جلوگیری از سر خوردن غذا بود، غذاهای آماده شده را از آشپزخانه به کاخ جابه جا میکردند. در روزهایی که دربار مهمانان ویژه‌ای داشت ماشین مخصوص حمل غذا که توانایی حمل 500 کیلو بار را داشت و مجهز به گرمخانه بود این جابه جایی را زیر نظر گارد سلطنتی انجام می‌داد.
موزه آشپزخانه سلطنتی شاید از آخرین ساختمان‌های بازسازی شده مجموعه سعد آباد باشد اما این تاخیر از جذابیت این موزه کم نکرده است و هر روز افراد زیادی برای آشنا شدن با گوشه‌های از آداب و رسوم سلطنتی از این موزه بازدید می‌کنند.
اگر به خواندن مطالب کوچه پس کوچه علاقمند هستید این لینک‌ها را ببینید: