شاید تاکنون برایمان پیش آمده باشد که در بررسی یک ساختمان و یا قیاس یکی با دیگری از واژه های ساخت اصولی و یا معمارانه استفاده کرده باشیم. امروزه در عرصه ساخت و ساز به خصوص در پایتخت، شاهد ساخته شدن ساختمان هایی هستیم که توسط معماران و اهالی فن این حوزه خلق نشده اند و گویی «معماری» از یک حرفه و هنر به شغل دوم و پردرآمد برای بسیاری از افراد تبدیل شده است؛ بنابراین می توانیم با جرأت بگوییم که شهرهای ما برخلاف گذشته از چهره زیبا، یکنواخت و هماهنگی برخوردار نیستند؛ بنابراین معماران، منتقدان و صاحب نظران، همه به دنبال یافتن دلیل و چرایی این اوضاع نا به سامان و پر از تشویش معماری هستند و با بررسی جنبه های گوناگون از شیوه آموزش معماری در دانشگاه های ایران و تربیت معمار گرفته تا ضوابط و محدودیت های شهرداری ها در ساخت و ساز و طراحی، عدم آشنایی این افراد غیرمتخصص با هویت معماری ایرانی را از مهم‌ترین دلایل این بحران دانسته اند، ازاین رو جای آن را دارد که سؤالی جدای از جنبه های تخصصی و فنی مطرح کنیم و بدانیم که علت ورود افراد غیرمتخصص در طراحی و ساخت‌وساز معماری امروز ایران چیست؟
مطلب پیشنهادی : تعریف معماری ، تفاوت دیدگاه مردم و معماران در چیست؟
معین جلالی نظر خود را این چنین بیان می کند :
از آنجایی که حوزه معماری در تجرید ساختارهای حرفه ای معنا می یابد، عدم وجود چنین ساختاری، موجب بسط و تشدید سازمان دهی های خود شکل گیرنده و محوری اجتماعی می گردد که درنهایت منجر به ورود اشخاصی از بدنه غیرمتخصص معماری به فضای ساخت بنا می شود.مسلما علت اصلی این واقعه، عدم وجود حوزه معماری به معنای تخصص در کشور است و این موضوع معلول شرایط متعددی است که در سال 91 طی مقاله ای با عنوان «آسیب‌شناسی معماری معاصر ایران» بدان پرداخته ام.این شرایط متأثر از نوع نگاه به آموزش معماری در ساختارهای دانشگاهی کشور، عدم بازتولید مفاهیم معماری منطبق بر زمان و مکان در دفاتر معماری و طرح ریزی غیرتخصصی موضوعات مربوط به ساخت بنا در قوانین جاری بوده و خواهد بود. گویی جامعه معماری ایران در فضای عدم تمایل و تلاش به سازمان دهی حوزه معماری در کشور، موجبات اتفاقات ناهمگون را فراهم می سازد. از طرفی به دلایل مذکور، سلیقه عمومی جامعه در پرتگاه تعریف نادرستی از اقتصاد هنر قرار گرفته است و این موضوع موجب تقلیل جایگاه معمار به عنوان هنرمندی که بناست مشاور متخصص کارفرما باشد به واسطه ای غیرمتخصص شده است.
مطلب پیشنهادی : رابطه میان معماری ایران و جهان از زبان معماران برجسته!
از سوی دیگر ساختار غیرطبیعی جامعه شهری به خصوص در کلان شهرهای کشور که حاصل از ترکیب ادوار تاریخی اجتماعی بر اثر جهش های به وجود آمده در نیم قرن اخیر برای مهاجرت سازمان نایافته از روستا به شهر و از شهرهای کوچک به کلان شهرهاست، موجب عدم فهم متقابل بین مردم و رفتارهای مدرن شده است. این اتفاق باعث ایجاد شرایطی به سوی عدم نیاز جامعه به مشاوره های تخصصی از قبیل معماری می شود.باید به این موضوع نیز اعتراف نمود که معماران مستقل برجسته ایرانی نیز در مواجهه با این معضلات منفعل عمل کرده و در تبیین مفاهیمی برای ارتباط با عموم جامعه دچار نواقص قابل توجهی شده اند. به نظر بخش نمایش معماری به مثابه اثر هنری دچار ضعف های چشمگیری است و در مقام مثال جامعه همان واسطه هایی که خود را به خطا معمار می نامند را بیش از معماران بین المللی و شناخته شده جهانی می شناسند.
مطلب پیشنهادی : معماران برجسته ایرانی از اثر معماری بر سبک زندگی می گویند!
ایمان امین لاری می گوید :
من معتقد هستم که یکی از چالش های معماری امروز ایران کشمکش بین قوانین طراحی شهرسازی شهرها است از این نظر که معمولا الگوی مشخصی نداشته و نشأت گرفته از خواسته کارفرمایانی است که تحت تأثیر آنچه می‌بینند، سلیقه و انتظاراتی متفاوت از معمار خود دارند. این مسئله سبب گردید که قدرت تصمیم سرمایه داران برای ساخت‌وساز بسیار بیشتر از متخصصان این رشته باشد، درنتیجه ساختمان‌سازها به سمت گروهی می‌روند که بتوانند خواسته های تجاری شان را عملی کنند و به همین ترتیب معماری ایران از هویت خود فاصله گرفته و به کلکسیونی از معماری های نامتناسب تبدیل شده است، البته صحبت من به این معنی نیست که معماری گذشته را تکرار کنیم؛ زیرا مسئولین بخش های مختلف از روی یک نوشته برای معماری تصمیم می گیرند، درحالی که معماری، مانند دستور غذا فرمول ندارد؛ بنابراین باید هویت معماری گذشته را حفظ و در کالبد جدید احیاء کنیم.
مطلب پیشنهادی : تزیینات در معماری ایران، از زبان سه معمار جوان ایرانی می شنویم!
از دلایل دیگر ورود افراد نیمه متخصص در طراحی و ساخت و ساز معماری این است که ساختمان سازی به عنوان شغل دوم بسیاری از افراد ثروتمند بوده، درحالی که نمی توان گفت همه آنها به این حرفه مسلط هستند. معمولا مشاوره های این افراد به جای افراد متخصص، بیشتر بنگاه های مسکن است و معاملات املاکی برای فروش به آنها خط می دهند که چه چیز خوب است یا بد! کسی هم به پایداری و ماندگاری معماری فکر نمی کند و به سودهای زودرس بیشتر اهمیت می دهند. دلیل دیگر نیز خود شهرداری است که به ساختمان سازها این اجازه را می دهد تا با پرداخت جریمه بتوانند خلاف نمایند. تا زمانی که برای خلاف کردن راه حل وجود داشته باشد معماری ما نمی تواند شکل و هویت اصیل خود را پیدا کند و درنتیجه نیز ما دیگر شاهد المان های با هویت مانند برج آزادی تهران نخواهیم بود.
پیمان میدانی این چنین به سوال پاسخ می دهد :
در همه کشورهای پیشرفته در صنعت ساختمان، نهادهایی به منظور تدوین ضوابطی لازم و کافی برای زندگی شهروندان در این مقطع زمانی هستند. در بسیاری از این کشورها معمارها تنها کسانی نیستند که اجازه طراحی ساختمان را دارند، بلکه به دلیل وجود همین ضوابط کافی حتی در برخی از پروژه‌های کوچک‌مقیاس، هرکسی که بتواند نقشه‌ای منطبق بر ضوابط طراحی تهیه نماید موفق به کسب مجوز برای ساخت پروژه خواهد شد و معماران تنها متخصصینی هستند که به ضوابط آشنا بوده و دارای توانایی تولید محصول با کیفیت بالاتر هستند. هدف از طرح این موضوع، اشاره به اهمیت ضوابط ساختمانی جامع و کامل در شکل‌گیری ساختمان است. همان‌گونه که شاهد هستیم شهرهای ما امروز منطبق بر ضوابط ساختمانی ما شکل‌گرفته‌اند، اما جوابگوی نیازهای بصری و فیزیکی مخاطبان خود نیستند؛ زیرا این ضوابط، برآمده از نیازهای جامعه نیست. هم‌چنین ضوابط طراحی ساختمان در کشور ما تنها به حداقل‌های فیزیکی فضا می‌پردازد و فقط در چند شهر خاص، آن هم در بعضی از مناطق، حکم فرماست. در چنین شرایطی حتی غیر متخصصینی که نگرانی‌های معمول یک معمار در خصوص کیفیت فضایی یک بنا را ندارند به‌راحتی می‌توانند یک محصول با کیفیت پائین و بدون منع قانونی طراحی کنند، از همین رو به دلیل ضعف ضوابط ساختمانی نه کارفرما، نه مصرف‌کننده و نه دیگر معماران، نگرانی در خصوص کیفیت فضایی و بصری نداشته و هدف از طراحی، تنها رعایت بندهای ضوابط ساختمانی برای اخذ پروانه ساختمان می‌شود.
مطلب پیشنهادی : رابطه بین فرم و عملکرد در معماری، تعریف معماران ایرانی چیست؟
دومین مسئله‌ای که باید در خصوص حضور افراد غیرمتخصص در صنعت ساختمان به آن پرداخت میزان تأثیرگذاری معمار در روند تولید ساختمان به‌مثابه محصول یک صنعت است. آپارتمان‌های مسکونی، تجاری و دیگر ساختمان‌هایی که به‌واسطه خریدوفروش، بدنه صنعت ساختمان را شکل می‌دهند برای رشد صنعت خود مانند هر صنعت دیگری به نظر خریدار و مصرف‌کننده، گرایش دارد؛ لذا منابع مالی و برگشت‌پذیری سرمایه به‌درستی از عوامل اصلی شکل‌دهنده ساختمان هستند، اما تفاوت در کیفیت محصول نهایی، ارتباط مستقیمی با سلیقه خریدار و مصرف‌کننده دارد. متأسفانه امروزه گرایش‌های خریداران و مصرف‌کنندگان محصول صنعت ساختمان به سمت محصولاتی متمایل شده است که افراد غیرمتخصص نیز قادر به تولید آنها خواهند بود. در جامعه امروز ما هم درخواستی برای حضور معمار و طراح در روند تولید محصول نهایی وجود ندارد؛ بنابراین هم‌نشینی ضعف ضوابط طراحی ساختمان و هم‌چنین گرایش امروزه خریداران و مصرف‌کنندگان صنعت ساختمان در این مقطع زمانی، راه را برای حضور افراد غیرمتخصص از همیشه هموارتر کرده است.
برای اینکه بتوانید پروژه خود را در بخش پروژه های برجسته چیدانه با نام خودتان ثبت کنید کافی است، عکس پروژه و مشخصات خود را به تلگرام چیدانه 09035550148 ارسال کنید. اهالی فن چیدانه مکانی است که معماران و متخصصان حوزه ساخت و دکوراسیون داخلی می توانند عضو شده و پروژه های خود را به نمایش بگذارند. اگر شما هم صاحب کسب و کاری در این زمینه هستید، هر چه زودتر دست به کار شوید و پروژه ی خود را با مردم ایران به اشتراک بگذارید.
منبع : مجله منزل