داشتن تمدن بزرگ تنها به یک نام و لقب خلاصه نمی شود، بلکه نشانی از پیشینه با عظمت، تاریخی ماندگار و هنری غنی دارد که در جای جای آن سرزمین قابل لمس خواهد بود. تمدن ایرانی هم که از این قاعده مستثنی نیست با هر دوره تاریخی خود حرفی برای گفتن دارد. در مطلب شماره گذشته مجله منزل، معماری داخلی هخامنشیان را بررسی کردم؛ بنابراین این شماره مربوط به دوره اشکانیان خواهد بود. اگر واقعا به دنبال حفظ تاریخ خود هستیم، یافتن و درک نشانه ها و نمادها در هر زمینه و موضوعی می تواند یاری رسان ما باشد.
نمونه ای از نقش اشکانیان در طراحی فرش
نمونه ای از نقش اشکانیان در وسایل دکوری
انتخاب نقش و طرح در پارچه‌بافی اشکانیان را می توان با سه منشأ اصلی بیان کرد: دسته اول که همانند نقوش هخامنشیان و ساسانیان ریشه در فرهنگ ایران باستان دارند و نقش مایه های نیمه طبیعی و تجریدی را شامل می شوند، دسته دوم که طرح های هندسی و نقوش گیاهی هستند و در دسته سوم، نقوش حیوانی به عنوان نماد قرار می گیرند.
مطلب پیشنهادی: نقوش دوره ایلخانی، ستاره قدیمی در خانه های امروزی خوش می درخشد!
طرح و نقش پارچه ها در زمان اشکانیان
به عنوان مثال اشکانیان در برخی از پارچه های خود از نقش درخت مو استفاده می کردند که دارای شاخه های پیچ در پیچ بود و قسمت های ﺑﺎز با ﺑﺮگ و ﺧﻮﺷﻪ اﻧﮕﻮر پر و تکمیل می گردید. از نمادهای حیوانی هم طرح های یک مرغ خیالی و قوچ مورد استفاده بوده است.
به جرأت می توان گفت که در این دوره، پارچه ها به زیبایی و با ظرافت خاصی طراحی و بافته می شدند؛ به این ترتیب که برای نقش زمینه پارچه می توان دو نوع طراحی را مشاهده کرد: در طرح اول برای زمینه پارچه ها از دایره های متداخلی استفاده می شد که تشکیل دهنده لوزی و گل چهارپر بودند و برای حاشیه، نوارهای مارپیچ کار می شده است، اما در طرح
دوم، این نقش شامل کادرهای مربع شکلی است که درون آن ها، یکی در میان با نقش چلیپا ( صلیب شکسته) و چهارخانه های کوچک به طرح شطرنجی در رنگ های گوناگون پر می شده و در آخر این متن را حاشیه ای با نقش معروف و یونانی؛ یعنی خطوط دندانه دار دربرمی گرفته است. در یک نتیجه گیری کلی هم می توانیم بگوییم فرم چلیپا در ایران برای اولین بار در زمان اشکانیان طراحی و اجرا شده است.
مطلب پیشنهادی: نقوش دوره ساسانی، ترکیب رنگ های باستانی در خانه های امروزی!
نمونه ترکیب رنگی پارچه ها در زمان اشکانیان
در یک نگاه کلی به هنر پارچه بافی اشکانیان می توان گفت که اکثر پارچه ها از جنس ابریشم بوده و به روش پارچه بافی چینی بافته می شده‌اند. در دکوراسیون خانه ها و حتی تزئین ایوان ها، پارچه های زری یراق دار پوشیده از پولک های نقره و نقش های زرین و تزئین شده به فضا روح می بخشیدند و احتمال می رود هنر ملیله دوزی و قلاب دوزی هم در برخی از پارچه ها به کار می رفته است.به طور کلی پالت های رنگی به کار رفته در آن زمان را می توان در دو ترکیب رنگی مشاهده کرد:
مطلب پیشنهادی: نقوش دوره سلجوقی، وقتی رنگ های قدیمی دوباره جان می گیرند!
نمونه مبلمان الهام گرفته از زمان اشکانیان
نمونه نقوش اشکانیان در کف سازی
طرح و نقش برگرفته از دوره اشکانیان در کاشی کاری
کلام آخر : باید این نکته را بدانیم که تقلید جز به جز از معماری دوره های گذشته اگر بدون نگاه پیشروانه و ایده باشد، ارمغانی جز تکرار نخواهد داشت، بنابراین می توانیم با استفاده از همین نقش ها، طرح ها و ترکیب رنگ آمیزی، این سبک ها را زنده نگه داریم. در مطلب بعدی از سلسله مطالب سبک های ایرانی، به معماری داخلی و دکوراسیون دوره ساسانیان خواهم پرداخت.
منبع : مجله منزل