معماری ایرانی به خصوص خانه های ایرانی همیشه در دنیا حرفی برای گفتن داشته و دارد. اگرچه در معماری امروز ایران نشانه های گذشته را کم تر می یابیم، اما می توانیم خوش بین باشیم که ردپایی از آن باقی است. مجتمع مسکونی باغ نگار، مصداق بارز این قضیه بوده و در هفته های اخیر با دریافت جایزه جهانی بار دیگر هویت خانه هایمان را به رخ کشیده است. به همین دلیل این پروژه از شرکت شرکت توسعه مهندسی و معماری p&b را به عنوان پروژه برجسته این هفته انتخاب کردیم تا با رنگ ها و نورهایش جانی دوباره بگیریم. نقش و نگارهای ایرانی را زنده کنیم و ببینیم که کیفیت بالای زندگی در یک خانه ایرانی چه معنایی خواهد داشت.
پروژه مسکونی باغ نگار، الهام گرفته از یکی از باغ های قدیمی و بزرگ شهر اصفهان به نام باغ نگار یا باغ نگارستان که دارای مساحت بیش از 85 هکتار بوده و از بلوار آیینه خانه تا کوی باغ نگار فعلی (خیابان میر) ادامه داشته، می باشد. در نتیجه هدف اصلی طراحی، بازسازی و یادآوری باغ مستهلک شده قدیم اصفهان، با شیوه جدید و در مقیاس کوچک در نظر گرفته شد. زمین مربوط به پروژه، داری سایت کوچک به مساحت 187 متر مربع بوده و شمالی-جنوبی محسوب می شود که از لحاظ قرارگیری در کوچه، دارای دو بر در یک کوچه بن بست است. با توجه به خواست کارفرما مبنی بر بزرگ بودن واحدها در عین متراژ کم سایت، همچنین ضوابط سخت گیرانه منطقه شش اصفهان، پلان معمارانه فضا باید به گونه ای طراحی می شد که بیش ترین فضا را با کم ترین پرت و با بیش ترین جذب نور داشته باشد. در نتیجه پلان نهایی شامل پنج واحد، به صورت میانگین 130 متر مربع مفید، ایجاد شد که با توجه به مساحت کل سایت که 187 متر بود، پلان قابل تاملی می باشد.
کارفرما با توجه به نیاز مبرم به فضای بزرگ برای خانه و مهمانی، قصد داشت دو طبقه را برای خود در نظر بگیرد. در نتیجه در میانه راه با توجه به این که پروژه دارای زیرزمین و قسمت انباری بود، تصمیم گرفتیم که یک طبقه را با استفاده از معماری اصیل ایرانی – اسلامی و فضای گودال باغچه های قدیمی در زیرزمین طراحی کرده و انباری ها را به پشت بام منتقل کنیم. این امر با دو چالش بزرگ رو به رو شد: مشکل فاضلاب و از آن مهم تر مشکل نور که ممکن بود این ایده را ناکارآمد جلوه دهد. برای حل چالش اول سعی شد که یک فضای گودال باغچه حد فاصل انتهای پارکینگ به سمت زیرزمین ایجاد شود تا کمی نور را به داخل زیرزمین هدایت کنیم.
در ترفندی دیگر در دیواره جنوبی پروژه، با توجه به وجود نور خوب از سمت جنوب، تصمیم بر این شد با استفاده از ایجاد شکاف میان دیوار و احداث پنجره هایی، نور را از دیوار جنوبی گرفته و به سمت زیر زمین بکشانیم. برای تحقق این کار با استفاده از طرح های گره چینی سنتی اصفهان و به کارگیری یک متریال جدید به نام ترکیب کانفولیت و پودر سنگ که قابلیت بسیار بالایی در مقایسه با فلز، چوب ،کامپوزیت و … دارد، برای اولین در ایران در نمای این پنجره ها و نمای ساختمان آن ها را تولید و اجرا نمودیم.
وجود گره چینی ها باعث می شد نور جنوب از داخل دیوار به صورت زیبایی شکننده شود و به سمت زیر زمین هدایت شود. این امر را با استفاده از یک شیار در روی دیوار و قرارگیری بسیار آسان گره چینی ها اجرا کردیم .در میان گره چینی این دیوارها نیز، برای زیبایی بصری، شیشه های نشکن و رنگی طراحی و ساختیم که در فضای ما بین گره چینی ها به صورت کشویی پایین خواهند آمد و می توان آن ها را در فصول مختلف برداشت یا دوباره اضافه نمود. این قسمت به گونه ای طراحی گردید که حتی اگر کارفرما سالیان بعد نیز خواست متریال دیگری جایگزین آن ها بکند به راحتی این امر صورت پذیرد.
دیوار جنوبی تا ارتفاع 6/2 متری اجرا شد که نور مستقیم نیز از بالا به زیر زمین هدایت شود و بدین گونه مشکل نور این واحد که 360 سانتی متر زیر سطح زمین قرار دارد حل گردد. طبقه زیر زمین با گودال باغچه یا حیاط خویش دارای باکس های گل، درخت و آبنما می باشد که باعث تبدیل این طبقه به یک طبقه خنک در فصول گرم و یک طبقه ییلاقی برای سکونت کارفرما خواهد شد که در نتیجه نیاز به سیستم سرمایش در فصول گرم به حداقل برسد. تمام درها و پنجره های طبقه زیر زمین به سمت حیاط نیز به صورت یک تکه و بدون هیچ جرزی از کف تا سقف کار شدند که حداکثر کشش نور را به وجود آورند. معضل دیگر، یعنی مشکل فاضلاب این طبقه نیز با سپتیک تانک حل شد.
برای طراحی نمای شمالی و جنوبی پروژه با توجه به مطالعات، سعی کردیم مستقیم به سراغ اقلیم اصفهان و خانه های قدیم این شهر برویم. نکته جالب معماری خانه های قدیم اصفهان، معماری درونگرا آن ها بوده است و دلیل آن را می توان عدم تفاوت میان زندگی اشراف و مردم عادی در بیرون از خانه ها بیان کرد. به عبارتی با بررسی اکثر این خانه ها، در می یابیم که نمای آن ها بسیار ساده و یکدست بوده و تفاوتی میان خانه ثروتمند و افراد متوسط مشاهده نمی شده اما این تفاوت در قسمت داخلی خانه و تزیینات خاص داخلی آن برجسته می گردیده است. ما با استفاده از این کانسپت سعی کردیم نمای پروژه را در هر دو قسمت شمال و جنوب، ساده، دارای حس گرم و سنتی کار کنیم که هزینه زیادی نیز دربر نداشته باشد اما در درون خانه یک معماری مدرن و لوکس ارائه دهیم.
نکته برجسته باغ نگار، دیدگاه عامه و ناظران از بیرون از پروژه می باشد، از این جهت که آن ها به دلیل ندیدن فضای داخلی خانه، همیشه تصور یک خانه با نمای سنتی، ساده و متناسب با اقلیم دارند، در صورتی که در درون پروژه یک معماری باشکوه از سنگ های گران قیمت مرمر و متریال های گران طراحی داخلی وجود دارد و این دقیقا همان ویژگی خانه های قدیم اصفهان بود که به نوعی زنده شد.
در طبقه چهارم پروژه، در نمای شمالی با توجه به ضوابط شهری مجبور به ایجاد پخ در نما بودیم که این محدودیت زمینه ساز یک برجستگی در طراحی این پروژه گردید. این محدودیت پخ که کل نمای شمالی طبقه چهارم را تحت الشعاع قرار می داد، با استفاده از شیشه های دوبل و لمینت شده به صورت زاویه 45 درجه در نما ایجاد شد. این کار باعث شد به علت قرار گیری دو اتاق و آشپزخانه در این قسمت، علاوه بر نداشتن دیدی از ساختمان های رو به رو به درون خانه، نمای زیبایی از آسمان را داشته باشیم که در طراحی داخلی، تخت خواب در همین قسمت قرار گرفت. در طراحی سقف واحدها نیز با الهام از برگ درختان توسط صفحات کشسان، سعی شد به گونه ای طبیعت، یادآوری و احیا شود.
نکته دیگری که همیشه در معماری ایران کم تر بدان پرداخته شده است، عدم توجه به پارکینگ به عنوان یک بستر بکر برای پویا سازی در معماری ساختمان می باشد. ما در طراحی، طبقه همکف را برای پارکینگ واحدها در نظر گرفتیم و دیوارهای داخلی پارکینگ را با باکس های متعدد گل طراحی کردیم تا هم دود ناشی از آن ها را گرفته و هم با توجه به وجود شبکه های مجعف جان پناه حدفاصل پارکینگ و گودال باغچه زیرزمین و گل آرایی آن ها، یک زیبایی خاص در این فضا ایجاد شود.
بنده معتقد هستم پارکینگ می تواند یک فضای بکر برای استراحت کوتاه و لحظه ای بوده و با درنگ و مکثی کوتاه در یک فضای زیبا و صمیمی، درگیری های فکری خود را فراموش کرده و سپس بعد از آرام شدن به سراغ واحد خویش بروند. برای قسمت جان پناه پارکینگ و حیاط زیرزمین با استفاده از آجرهای مستحکم و ایجاد یک شبکه تیرآهن در زیر سطح و جوش دادن میلگردها به آن ها و رد کردن آجرها از درونشان، هم به آن زیبایی بخشیدیم هم یک جان پناه مقام تر از نرده های استیل و … بدست آوردیم.
کلام آخر : در این پروژه سعی کردیم ضمن پاسخ دادن به تضادهای میان مدرنیسم و سنت که غالبا در یک کادر نمی گنجند، آن ها را بدون این که بخواهند خللی در ساختارهای یکدیگر داشته باشند در کنار هم بیاوریم و به نوعی هم اقلیم و هم مدرنیسم را از آن خود کرده باشیم.
در صورت علاقه به معماری ایرانی می توانید مطالب زیر را مشاهده کنید:
برای این که بتوانید پروژه خود را در بخش پروژه های برجسته چیدانه با نام خودتان ثبت کنید کافی است، عکس پروژه و مشخصات خود را به تلگرام چیدانه ۰۹۰۳۵۵۵۰۱۴۸ ارسال نمایید. اهالی فن چیدانه مکانی است که معماران و متخصصان حوزه ساخت و دکوراسیون داخلی می توانند عضو شده و پروژه های خود را به نمایش بگذارند. اگر شما هم صاحب کسب و کاری در این زمینه هستید، هر چه زودتر دست به کار شوید و پروژه خود را با مردم ایران به اشتراک بگذارید.
نویسنده : شرکت توسعه مهندسی و معماری p&b | تحریریه چیدانه