پروژه های معماری برجسته: حسین امانت طراح و معمار نام آشنای ایرانی در سال 1321 شمسى (1942 م) در کاشان متولد شده است. امانت بعد از فراغت از تحصیل در رشته معمارى دانشگاه تهران، در مسابقه‌اى که جهت طراحى بناى یادبود برج آزادى برگزار شده بود شرکت کرد و طرح خود را ارائه داد. او معمار برج آزادی است؛ همچنین معمار و طراح ساختمان‌های اولیه دانشگاه صنعتی شریف و بسیاری از بناهای دیگر در ایران و جهان است.
پس از پروژه موفقیت‌آمیز برج آزادی و دانشگاه شریف، نظارت و سرپرستی ساخت موزه بزرگ پاسارگاد در نزدیکی آرامگاه کوروش کبیر به او واگذار شد. امانت همچنین معمار و طراح تعدادی چند از مراکز صنایع دستی، مدرسه، کتابخانه و حتی یک شهرک تفریحی (شهکر تفریحی دریاکنار) در ساحل دریای خزر بوده است. او بعدها با بسط دادن کار خویش بناهایی در خارج از کشور را نیز طراحی نمود، از آن جمله، بنای سفارت ایران در شهر پکن ، پایتخت جمهوری خلق چین که متمایزترین سفارتخانه ناحیه دیپلماتیک در پکن است. اینک با چیدانه همراه شوید و با پنج پروژه اجرایی حسین امانت در ایران بیشتر آشنا شوید.
هدف از برپایی این مرکز حفظ و ارتقای میراث فرهنگی ایران است و در آن فضاهایی برای برپایی کلاس‌های استادان در کنار شاگردان‌شان تعبیه شده و همچنین هنرمندان و طراحان در آن به فعالیت‌های هنری می پردازند. در این مرکز، هنرمندان و متخصصان صنایع دستی در کنار هم به فعالیت می پردازند تا محصولات و آثار جدیدی خلق کنند و به حفظ، احیا، و پیشرفت صنایع دستی و هنرهای زیبای سنتی ایرانی کمک کنند. این مرکز همچنین شامل فروشگاه، فضاهای مخصوص نمایش آثار، گالری، سالن کنفرانس، تماشاخانه روباز، فضاهای اداری، و فروشگاه چاپ و فروش آثار هنری است.
طراحی این مجموعه برگرفته از سنت معماری پیش از اسلام، هم در روح طراحی و هم نظم هندسی، است و در عین حال در طراحی آن به طور کامل به کارکردهای معاصر و تکنولوژی ساخت و ساز توجه شده است. با توجه به طبیعت و ماهیت این مجموعه و همخوانی که در محیط شهری ایران بین فضای معماری صنایع دستی وجود دارد چنین انتخابی به نظر منطقی و مناسب می رسد. حیاط ورودی که در وسط آن یک استخر زیبا و جذاب وجود دارد، بزرگ‌ترین حیاط از چهار حیاط این مجموعه است که به هم راه دارند و یادآور باغ‌های ایرانی است.
این حیاط به یک فضای ورودی که دارای سقف گنبدی شکل و بسیار مرتفع است منهتی می شود که در امتداد آن یک فضای فروشگاهی طاق‌دار وجود دارد که در آن صنایع دستی و محصولاتی که توسط هنرمندان همین مرکز تولید شده است به فروش می رسند. در بخش دیگر این مجموعه یک تالار ورودی وجود دارد که طراحی آن از پلان بازارهای سنتی الهام گرفته شده است و به قلب مرکز این بنا منتهی می شود که سالنی است که در آن نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی و هنری برگزار می شوند. کارگاه‌ها در دو وجه این تالار ورودی قرار گرفته‌اند و منظره حیاط بیرونی در آن‌ها کاملا مشخص است. نورگیرهایی که در راس گنبدها قرار گرفته‌اند نور مورد نیاز هنرمندان برای انجام کارهای هنری و آموزش و هنرآموزان را تامین می کنند.
این مجموعه شامل کلاس‌های عمومی برای برگزاری کلاس‌های درس، آمفی تئاترها، یک کتابخانه، و چندین ساختمان برای رشته‌های مختلف است. هدف طراح در معماری این دانشگاه خلق فضایی سیال، جا دادن فضاهای مورد نیاز یک دانشگاه به اقتصادی‌ترین شکل ممکن، و در نهایت به چشم آمدن ساختمان‌های آن در کم‌ترین زمان ممکن است. ساختمان‌های این مجموعه به گونه‌ای در کنار هم قرار گرفته‌اند تا حیاط‌هایی بسته (حیاط‌های داخلی چهارگوش) ایجاد شود که این حیاط‌ها از طریق ستون‌ها و طاق‌ها از هم جدا می‌شوند و مرز بین آن‌ها مشخص می‌شود. این فضاها با ساختمان‌ها ترکیب می‌شوند که چنین ایده‌ای کاملا شبیه مدارس سنتی ایرانی است.
این دانشگاه در سال 1344 با هدف تربیت و تامین بخشی از نیروهای متخصص مورد نیاز کشور ایران، در سطوح بالای علمی در شهر تهران تاسیس شد. این دانشگاه در مقایسه با بسیاری از دانشگاه‌های ایران و جهان، دانشگاهی جوان و در حال رشد است. معمار اصلی آن حسین امانت، طراح و معمار مشهور ایرانی بود.
کتابخانه دانشگاه صنعتی شریف شامل کتابخانه مرکزی و 9 کتابخانه اقماری و تخصصی است که همزمان با تاسیس دانشگاه در سال 1344 کار خود را شروع کرد. کتابخانه مرکزی در ساختمان 5 طبقه دکتر مجتهدی واقع شده است. کتابخانه‌های اقماری که کتابخانه شعب نیز نامیده می‌شوند.
این شهرک ساحلی 150 هکتاری که در حاشیه دریاچه خرز ساخته شده دارای 1500 ویلای کوچک و گستره وسیعی از امکانات تفریحی است. این منطقه دارای آب و هوای خاصی، برای مثال بادهای مخالف، است و این مسئله در طراحی هر کدام از ساختمان‌ها و نیز گسترش و حفظ و نگهداری فضا سبز مورد توجه قرار گرفته است. در این مجموعه ترکیبی از فضاهای تفریحی با امکانات مختلف، پارک‌‌ها، و امکانات خدماتی به کار گرفته شده و دسترسی به همه آن‌ها فقط با چند دقیقه پیاده‌روی امکان‌پذیر است. فضاهای کناری ساختمان‌ها، چیدمان خانه‌ها، و طراحی منظره این شهرک به گونه‌ای انجام شده است تا خانه‌ها رو به منظره دریا، زمین‌های سبز، و کوه‌ها قرار گیرند. شهرک دریاکنار یک شهرک ساحلی مسکونی-تفریحی است که در امتداد دریای خزر و 5 کیلومتری شهرستان بابلسر در مسیر بابلسر به فریدون‌کنار قرار دارد.
طراحی فضای باز و ویلاهای آن متاثر از معماری غربی است. این شهرک مسافتی بیش از 7/2 کیلومتر درازای ساحل دریای خزر را به خود اختصاص داده و مساحت کل آن حدود 1/3 کیلومتر مربع یا بیش از 300 هکتار است. دریاکنار از 19 خیابان تشکیل شده و طول خیابان ورودی شهرک یا خیابان یکم معادل 2/1 کیلومتر و فاصله خیابان یکم تا خیابان هفدهم برابر با 8/1 کیلومتر است. این شهرک به دلیل واقع شدن در مجاورت دریای خزر و داشتن فضاهای سبز انبوه و محیط خانوادگی دلچسب، معروف شده است. جاده‌های هراز، فیروزکوه، و کناره نیز امکان مسافرت‌های بین شهری را برای ساکنان شهرهایی چون تهران، ساری، بابل، و غیره فراهم نموده و اکثر مالکان و مستاجران آن، ایام تعطیل به خصوص عید نوروز و فصل تابستان را در آنجا سپری می‌کنند.
خیابان‌های زوج شهرک به دریا می‌رسد که با سنگ‌هایی بزرگ پوشیده شده است. در آخر خیابان یکم این شهرک، رستوران، مغازه‌ها و سرگرمی‌های گوناگون به همراه صندلی‌های ساحلی برای مردم در نظر گرفته شده است. خیابان‌های ششم و هفدهم دریا کنار به ساحل شنا مرتبطند که دارای نجات غریق نیز هستند.
رشد صنعت کسب و کار و تجارت بین‌المللی در ایران در دهه 1350 باعث شد تا دانشگاه تهران دست به احداث دانشکده مدیریت کسب و کار بزند. این دانشکده دارای چهار بلوک با کاربردهای متفاوت شامل اتحادیه دانشجویان، مطالعات دوره کارشناسی، مطالعات دوره تحصیلات تکمیلی، یک کتابخانه، سالن‌های کنفرانس، و کلاس‌های کوچک درس است. مرکز اصلی فعالیت‌های این مجموعه حیاط مرکزی (حیاط داخلی چهارگوش) نام دارد که در طراحی آن از نمونه‌هایی از دانشکده‌های سنتی مختلف در کشورهای خاورمیانه الهام گرفته شده است.
چیدمان ساختمان و حیاط‌ها از ریتم، هندسه، و نظم معماری پیش از اسلام پیروی می‌کند. این دانشکده دارای دو در اصلی است که یکی در قسمت شرقی و دیگری در قسمت غربی آن قرار دارد. ورودی‌های این دانشکده به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا گسترش این مجموعه در آینده به راحتی امکان‌پذیر باشد. به دلیل مسائل بوم شناختی، ساختمان این دانشکده رو به جنوب ساخته شده است و دیوارها دارای سایه‌بان‌هایی هستند که از ورود مستقیم نور به داخل فضاها جلوگیری می‌کند.
در طراحی این مجموعه از نورگیرهای مختلفی استفاده شده تا نور طبیعی وارد فضاها شده و به آن‌ها گرما دهند. از آجرهای رنگی و بتن آرمه، که هر دو جزء مواد و مصالح محلی هستند، استفاده شده است تا هم به عنوان عایق‌های حرارتی عمل کنند و هم این سازه در برابر زمین‌لرزه مقاوم شود.
برج آزادی به منظور نمایش تمدن و فرهنگ ایرانی و نیز ایجاد یک ورودی خاص و زیبا برای شهر تهران ساخته شد. این برج اکنون تبدیل به مهم‌ترین نشانه تصویری ایران شده که بسیاری از جشن‌ها، اجتماعات مردمی، رویدادهای فرهنگی، و فعالیت‌های هنری در آن انجام می‌شود. این مجموعه دارای آبشارها و مناظری است که دارای الگوهای مشابه طراحی با باغ‌های سنتی ایرانی هستند. این برج از پایه بتنی و چارچوب آن از سنگ مرمر مستحکم و مصالح غیرسازه‌ای ساخته شده است. در زمان ساخت (1350) استفاده از تکنیک‌های ساخت و به کارگیری کامپیوتر برای تعیین و تعریف سطوح درهم تنیده در نوع خود بی‌نظیر بود. این برج هم‌اکنون یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین سازه‌های ایرانی و مهم‌ترین مکان برای گردهمایی‌های شهری است. همچنین در زیر این برج یک موزه قرار دارد که در آن آثار مربوط به تمدن ایرانی به نمایش گذاشته می‌شود.
برج آزادی در ایران، نمونه‌ای از نماد و نشانه‌های شهری است که معماری شاخص آن، تلفیق طاق‌های معماری پیش از اسلام (دوره هخامنشیان و ساسانیان) و بعد از اسلام و تبدیل آن به نمادی زیبا به لحاظ معماری است. در این طرح، معمار حتی به جزئیات اجرای بنا و نحوه چیدمان سنگ‌های نما دقت وافری مبذول داشته تا در نهایت جزء جزء اجزا به کل واحدی بدل شوند. بر پایه نظرسنجی‌های انجام شده اکثریت شهروندان تهرانی برج آزادی را به عنوان نماد شهر تهران معرفی کرده‌اند
تاریخچه برج آزادی به سال 1345 خورشیدی برمی‌گردد. در این سال طرح یک نماد شناسایی ایران میان معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در پایان طرح مهندس حسین امانت بیست و چهار ساله و دانش‌آموخته دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران برنده و برای ساخت برگزیده شد. عملیات ساخت برج آزادی در یازدهم آبان 1348 خورشیدی آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار، در 24 دی‌ماه 1350 با نام برج شهیاد به بهره‌برداری رسید.
این بنای سه طبقه دارای چهار آسانسور و دو راه‌پله و 286 پلکان است. در محوطه زیرین آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و… قرار دارد. طول این بنا 63 متر، ارتفاع آن از سطح زمین 45 و ارتفاع از کف موزه 5 متر است. گفته می‌شود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنگ بریده و پرداخت شده به کار رفته‌است.
مطلب مرتبط: برج آزادی تهران واقعا نماد چیست؟
حسین امانت می‌گوید: «این بنا به گذشته‌های درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و خیلی چیزهای دیگر سرآمد بود. من می‌خواستم جمع بندی خودم از این‌ها را در آزادی ارائه کنم تا اگر کسی از خارج می‌آید یا حتی مردم ایران بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط می‌شود. در این بنا، قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره ساسانی) است و قوس بالایی که یک قوس شکسته‌است از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران حرف می‌زند. رسمی‌سازی‌هایی که بین این دو قوس را پر می‌کند، خیلی ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفته‌ام. این برج با کمک رسمی بندی‌ها و مقرنس‌کاری‌های بسیار زیبا چهر های ایرانی به خود گرفته است. هندسه بنا یک هندسه مربع مستطیل است که از روی چهار پایه خود می‌چرخد و 16 ضلعی می‌شود و بالاخره به صورت یک گنبد شکل می‌گیرد. که از داخل برج قابل مشاهده‌است.»
این طبقه که به عنوان نمایشگاه طراحی شده با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده است. این گنبد مقرنس ایرانی را به نوع تازه‌ای اجرا می‌کند و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون می‌زند و از بام دیده می‌شود که با کاشی‌های فیروزه‌ای معرق ایرانی پوشیده شده است. مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان کار جدیدی در ایران بود. سنگ‌ها با بتن و آهن ضد زنگ به هم چسبیده‌اند و پشت آن‌ها یک سطح خشن است که روی آن نلغزند. ولی هر سنگی کنار سنگ دیگر با یک ماده قابل انعطاف بندکشی شده است.
نقش‌های داخلی برج، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است به خصوص سقف طبقه دوم. در ورودی برج، هر یک از لنگه‌های سنگی درها، حدود 5/3 تن وزن دارد. جنس این سنگ‌ها از گرانیت است. برج دو آسانسور دارد که از دیواره‌های برج بالا می‌روند. آسانسور اول دو طبقه را طی می‌کند و به سقف سیمانی می‌رسد سپس از آسانسور دوم استفاده می‌شود. هیچ یک از سقف‌ها بسته نیستند و همه آن‌ها به فضای بالاتر راه دارند.
به گفته حسین امانت «نقوشی که در میدان هست و باغچه‌ها و گل‌کاری‌ها را شکل می‌دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان الهام گرفته شده است؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می‌دهد. طرح آب‌نما و فواره‌ها هم ملهم از باغ‌های ایرانی است. همین طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی 45 متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و نمی‌شود بلندتر از این ساخت. ولی من می‌خواستم وقتی به بنا نزدیک می‌شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما یک سرازیری در میدان به وجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می‌شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می‌شوید و می‌رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می‌شوید، دوباره بالا می‌آیید. زمین زیر برج کاملا صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می‌رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می‌کنند.»
این موزه زیرزمینی به عنوان فضایی برای نمایشگاه دائمی آثار مربوط به تمدن ایرانی و فرهنگ آن در طول قرن‌های مختلف طراحی و ساخته شده است. این موزه از سه بخش اصلی و یک نمایشگاه مرکزی تشکیل شده که درست در زیر برج آزادی قرار گرفته است. بازدید از این موزه برای عموم آزاد است.
منبع: amanatarchitect |ترجمه شده توسط تحریریه چیدانه
مطالب مرتبط: