تفاوت میان معماری مدرن و معماری معاصر در چیست؟ این تفاوت از کجا نشئت می‌گیرد و چه عناصری این دو سبک را از هم متمایز می‌کند؟ در معنای تحت‌الفظی «معاصر» به معنی معماری است که در زمان اکنون تولید می‌شود، معماری لحظه اکنون. معماری «مدرن» از گذشته فاصله می‌گیرد و سعی می‌کند از قواعد آن پیروی نکند- به ویژه سبک‌های قدیمی پیش از انقلاب صنعتی.
بنابراین در این معنا «معاصر» به یک روش زیبایی‌شناسانه خاص محدود نمی‌شود. و «مدرن» بیانگر معماری اوایل و اواسط قرن بیستم است که به ایده‌آل‌ها و ایده‌های دوران ماشین تحقق می‌بخشد: عدم حضور تزئینات، سازه‌هایی ساخته شده از جنس استیل و بتن، استفاده وسیع از شیشه، سفیدکاری (معمولا گچ و سیمان روی آجر» یا انواع دیگر از بیان مینیمال در نمای خارجی ساختمان، و پلان‌ها و نقشه‌های باز.
مطلب مرتبط: خانه آجربافت در خیابان جیحون تهران
اگرچه نکاتی که بیان شد تا حدودی تفاوت میان معماری معاصر و معماری مدرن را مشخص می‌کند، اما هم‌چنین کاربرد روشنی از اصطلاح «معاصر» وجود دارد که به تغییر و گرایش خاصی در طراحی امروز اشاره می‌کند که سازه‌هایی با سبک‌های نئو پست مدرن، نئو کلاسیک، و… در این تعریف نمی‌گنجد. کاربرد این اصطلاح بسیار محدودتر از معنای تحت‌الفظی آن است، اما همچنان در اکنون و زمان حال ریشه دارد؛ معماری معاصر زاده زمان خویش است، بنابراین نوآوری و نگاه به جلو در آن حضور پررنگی دارد. در این معنا معماری معاصر در معماری مدرن ریشه دارد، حتی اگر از نظر سبکی هیچ ربطی به آن نداشته باشد.
عکس‌هایی که در این مطلب می بینید، بیان‌کننده تفاوت میان معماری مدرن و معماری معاصر هستند. چیدانه امیدوار است پاسخ‌ها به این سوال تشابه‌ها و تفاوت‌های میان این دو سبک را به خوبی روشن کند و علاوه بر آن به تقویت و گسترش این دو نوع سبک از معماری کمک کند.
مدرن. در مورد این عکس، سوال کمی دشوار و چالش‌برانگیز است، زیرا شما به خانه‌ای در این عکس نگاه می‌کنید که در سال 1939 ساخته شده است و دارای شیشه‌های بزرگ در یک حجم نیمه مدور، یک طبقه فوقانی پیش‌آمده، پنجره‌های کناری، و یک نمای خارجی سفیدکاری شده است. این اقامتگاه در شهر آستین ایالت تگزاس واقع شده است و منبع الهامی بوده است برای یک ساختمان چهار واحدی در نزدیکی همین اقامتگاه که توسط هوگ جفرسون رندولف طراحی و اجرا شده است.
مدرن. این سازه همان ساختمان چهار واحدی است که در مورد قبلی به آن اشاره کردیم. همانطور که مشاهده می‌کنید این سازه دارای همان عناصر مدرنی است که اقامتگاه مورد قبلی دارای آن‌ها بود: سطوح سفیدکاری شده در سراسر بنا دیده می‌شوند، پنجره‌های کناری کاملا مشخص هستند، و سطوح پیش‌آمده و تغییر در ارتفاع سطوح به روشنی دیده می‌شوند. جنبه دیگری از سبک مدرن که هر دوی این ساختمان‌ها در آن مشترک هستند یک نوع توازن عمدی است که با توازن دو وجهی که در سازه‌های قبل از قرن بیستم وجود داشت کاملا متفاوت است.
معاصر. این اقامتگاه ماش (MuSH) نام دارد و تفاوت کاملا روشن و مشخصی با پروژه‌های قبلی دارد. به جای سطوح سفید، دیواری مستحکم این بنا پوشیده از سطوح خاکستری رنگ هستند که در نمای ساختمان به صورت تصادفی جلو و عقب کار شده‌اند و از هم فاصله دارند. یک حجم پیش‌آمده نیز در این سازه وجود دارد اما ارتباط آن با حجم اصلی بنا پیچیده‌تر است (که مانند نمونه اول امتدادی از حجم اصلی نیست)، و قسمت پشت حجم پیش‌آمده نیز دارای طراحی کاملا خاصی است. شاید این سازه مانند بسیاری از بناهای مدرن حالت جعبه مانند با پشت بامی مسطح داشته باشد، اما ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد آن را معاصر می‌سازد و از این طریق با معماری مدرن متمایز می‌شود.
اقامتگاه ماش (البته نام و سطوح جلو و عقب آمده آن را کاملا معاصر می‌سازند) از دو سازه مکعب‌مانند ساخته شده است: یک خانه سه طبقه (عکس قبلی) و یک حجم دو طبقه با یک پارکینگ در حاشیه خیابان؛ بین این دو مکعب یک حیاط وجود دارد. حجم کوچک‌تر دارای پوسته مشابه‌ای است و با به کارگیری شیشه برخی از سطوح بنا دارای جنس متفاوتی هستند. ساختار این اقامتگاه فرم آزادانه‌تری نسبت به ساختمان‌های مدرن دارد.
مدرن. این پروژه دوتایی توسط شرکت معماری آمیتزی (Amitzi Architects) طراحی و ساخته شده است و در آن به روشنی از اصول اصلی معماری مدرن استفاده شده است که به این نوع معماری سبک بین‌المللی می‌گویند که پس از نمایشگاه موما (MoMA exhibition) در سال 1932 که توسط فیلیپ جانسون (Philip Johnson) و هنری- راسل هیچکاک (Henry-Russell Hitchcock) طراحی و برگزار شده بود به جهان معرفی شد. نام این نمایشگاه نیز سبک بین‌المللی بود. این نمایشگاه ایده‌های موجود در معماری مدرنیستی را بیش از پیش مشخص کرد و تعاریف مشخصی از عناصر موجود در حجم‌ها، دیوارها، و پنجره‌های سازه‌های مدرن ارائه کرد تا از این طریق ساختمان‌های مدرن با وضوح بیش‌تری در یک رده واحد قرار بگیرند. خانه‌ای که در عکس بالا مشاهده می‌کنید خانه ال (House L) نام دارد که آن‌قدر از عناصر اساسی معماری مدرن درست در آن استفاده شده است که به نظر می‌رسد 70 سال پیش ساخته شده است.
مدرن. خانه کی (House K) که توسط شرکت معماری آمیتزی ساخته شده است دارای حجم‌های ساده‌تری نسبت به خانه ال است، اما دیوارهای مستحکم با سطوح سفیدکاری شده این دو بنا مانند هم هستند. البته در این سازه چارچوب پنجره‌ها دارای ویژگی خاصی هستند: صفحه‌های حفره‌داری که روی پنجره‌ها قرار گرفته‌اند از ورود مستقیم نور خورشید به داخل ساختمان جلوگیری می‌کنند. اگرچه ممکن است بعضی‌ها معتقد باشند که در معماری مدرن خیلی به اقلیم و شرایط آب و هوایی توجه نمی‌شود و این موضوع درست به نظر برسد (مانند سازه‌های ساخته شده توسط میس ون در روهه)، اما در ساخت بسیاری از بناهای مدرن اوایل قرن بیستم از عناصری استفاده می‌شد که در آن‌ها به نور خورشید، باد، و غیره توجه می‌شد. در طراحی و ساخت این خانه ساده نیز به شرایط آب و هوایی توجه شده است.
معاصر. مانند نمونه قبلی، اقامتگاه اسکای‌لاین (Skyline Residence) که در لوس‌‌آنجلس واقع شده است از عناصر معماری استفاده می‌کند که باعث می‌شوند نور خورشید به طور مستقیم وارد بنا نشود. این بنا توسط شرکت معماری بلزبرگ (Belzberg Architects) طراحی و ساخته شده است و در آن از قطعات چوبی افقی به‌گونه‌ای استفاده شده است که این بنا را در زمره ساختمان‌های معاصر قرار می‌دهد: این قطعه‌های چوب زاویه‌دار هستند و با هم هم‌پوشانی دارند و از این طریق ظاهری خاص و متفاوت برای این ساختمان ایجاد کرده‌اند. فرم این خانه نیز بسیار جالب توجه است …
… و نمای جلویی این ساختمان کاملا مشخص می‌کند که در آن چه می‌گذرد: طبقه دوم کمی پیش‌آمده است و نه تنها فضای زیر آن تبدیل به پارکینگ شده است، بلکه سطحی برای تماشای فیلم در آن ایجاد شده است، فیلمی مثل LA. از این رو این سازه ماهیت کاملا دوگانه‌ای دارد: هم محل زندگی است و هم یک سینما. این ویژگی باعث می‌شود این ساختمان را در دسته معاصر قرار بدهیم تا دسته مدرن، چراکه در طراحی آن وجوه مختلف زندگی (زندگی- کار-تفریح، و غیره) در نظر گرفته شده است و به هر کدام از آن‌ها جداگانه توجه ویژه‌ای شده است.
مدرن. این ساختمان کوتاه و دراز در بخش شمالی نیویورک واقع شده است و از ترکیبی از سنگ و شیشه ساخته شده است که وقتی از دور به آن گاه می‌کنیم سطوح کاملا ساده با دو جنس مختلف را می‌بینیم. بام این بنا کمی پیش‌آمده است و ستون‌هایی مدور و باریک در زیر این قسمت پیش‌آمده قرار داده شده است. از آن‌جایی تمام قسمت زیر بام پیش‌آمده از شیشه ساخته شده است، این سطح پیش‌آمده باعث می‌شود تا در تابستان نور خورشید به طور مستقیم وارد ساختمان نشود. هر عنصر، پشت بام، دیوارها، ستون‌ها، در کنار عنصر دیگر قرار گرفته است تا در نهایت سازه‌ای افقی به وجود بیاید که بسیار شبیه خانه‌هایی است که توسط میس ون در روهه ساخته شده است.
مدرن. ساختمان دیگری را که باز هم شبیه کارهای میس ون در روهه است در عکس بالا مشاهده می‌کنید. این ساختمان در جزیره لانگ (Long Island) واقع شده و توسط شرکت معماری استل (Stelle Architects) طراحی و ساخته شده است. ستون‌های مستحکم و با یک حجم دراز در زیر باکس شیشه‌ای قرار گرفته‌اند تا این بخش شیشه‌ای به خوبی در فضا بدرخشد. فضای داخلی این ساختمان کاملا از پشت شیشه‌ها مشخص است و می‌توان به راحتی به نقشه باز آن پی برد. این خانه یک بنای مدرن است و به جزء مکان آن که بر روی یک تپه شنی قرار گرفته است دیگر اجزای آن کاملا بر اساس قواعد معماری مدرن ساخته شده‌اند.
معاصر. بنای تمام شیشه‌ای به خودی خود یک ساختمان را مدرن نمی‌کند. همانطور که در عکس بالا مشاهده می‌کنید این ساختمان دارای دیوارهای شیشه‌ای با چارچوب‌هایی قرمز رنگ است که وجه کناری آن از کلیت سازه پیروی نمی‌کند و کاملا از حجم اصلی جدا شده است. نکته‌ای که این ساختمان را معاصر می‌کند استفاده از چارچوب‌های سیمانی قرمز رنگ است که کاملا با عناصر معماری مدرن در تضاد است.
معاصر. ساختمانی که در عکس بالا مشاهده می‌کنید یکی از گرایش‌های اصلی در معماری معاصر را نشان می‌دهد: پایداری. این نمونه افراطی، خانه‌ای کاملا منحصربه‌فرد است که خانه اسکرپ (Scrap House) نام دارد و توسط شرکت معماری پابلیک (Public Architecture) طراحی و ساخته شده است. این ساختمان به طور کامل از مواد و مصالح مازاد و اضافی ساخته شده است: قطعه‌های افقی ریل قطار، علائم شهری، درهای شیشه‌ای، و حتی دفترچه تلفن. همانطور که شرکت طراحی دخلی در این پروژه می‌گوید «از برخی از مواد و مصالح به شیوه‌ای کاملا جدید استفاده شد و دیگر اشیای مازاد کارکرد قبلی خود را نداشتند»، و این نکته همان چیزی است که باعث می‌شود یک سازه در حد اعلی خود تبدیل به یک بنای معاصر شود. فرم این ساختمان پیش از بنا شدن اصلا مشخص نبوده است و با روند تدریجی پروژه قسمت‌های مختلف آن مشخص شدند.
مطالب مرتبط:
منبع: houzz | ترجمه شده توسط تحریریه چیدانه