مناسبت ها: پایان روزهای عید و نوروز با سیزدهم فروردین انجام می شود. این روز که به نام روز طبیعت نیز شناخته می شود با نام “سیزده به در" مشهور است. جالب است بدانید که این سنت قدیمی فقط مختص به ما ایرانی ها نیست و اغلب در کشورهای جمهوری آذربایجان، افغانستان و تاجیکستان نیز جشن گرفته می شود. چیزی که اغلب در مورد روز سیزده به در ذهن را درگیر می کند این است که چرا این روز اهمیت پیدا کرده است و اصلا آیا عدد سیزده نحس است؟
واقعیت این است که نحسی عدد سیزده در فرهنگ ایران ثابت نشده و اگر شنیده اید که برای نحسی این روز است که به دامان طبیعت پناه می برید، باید بدانید که این تنها شایعه است! باید گفت شایعه نحسی عدد سیزده از فرهنگ مسیحیت و اروپاییان در دوره صفویه به ایران نیز وارد شده است. یکی از دلایل نحسی سیزده از دیدگاه مسیحیت شام آخر حضرت عیسی است که در آن 13 نفر حضور داشتند.
جالب است بدانید که عدد سیزده بر اساس حروف ابجد عربی که هرکدام عددی دارد، برابر کلمه “احد" (الف: 1، ح: 8، د: 4) و به معنی خداست. در مورد عدد 13 بدانید که تعداد مفاصل اصلی بدن انسان و همچنین تعداد مدار قمری در سال خورشیدی است و و ماه نیز در روز به اندازه 13 درجه در آسمان حرکت می کند.
مشاهده بیشتر
نکته دیگری که در مورد عدد سیزده می توان گفت بد قلقی آن به دلیل خاصیت بخش ناپذیری در ریاضی و عدد اول بودنش است.
در مورد تاریخچه سیزده بدر گفته شده که در زمان باستان، ایرانیان 12 روز اول فروردین را به یاد 12 ماه سال جشن می گیرند و روز سیزدهم را فرخنده شمرده و به باغ و دشت می رفتند و نوروز را به پایان می رساندند. همچنین گفته شده که روز سیزده فروردین را به دلیل پیروزی ایزد باران بر دیو خشکسالی اپوش جشن گرفته می شده و مردم بعد از رفتن به دشت و صحرا آرزوی بارش باران را از خدا می کردند.
در تقویم ایرانی دوازده روز ابتدای سال جشن زایش انسان و تمثیلی اط دوازده هزار سال زندگی و جنگ با اهریمن و بدی است و روز سیزدهم هم نمادی از هزاره سیزدهم و شروغ رهایی از جهان مادی. به همین علت روز سیزدهم متعلق باران است و بارش باران بهاری موجب سرسبزی زمین شده و بهشت را تداعی می کند. به همین علت است که از دوران باستان برای طلب باران روز سیزده فروردین را انتخاب کرده اند.
در کتابی از ابوریحان بیرونی که دارای جدولی برای خوش یمن و بد یمن بودن روزها است، سیزدهم نوروز که تیر نامیده می شود، کلمه سعد به معنی نیک و فرخنده آمده است.
معمولا از ترکیب “سیزده به در" به عنوان در کردن و دوری از نحسی عدد سیزده برداشت می شود. اما اگر به معنی کلمه ها بیشتر دقت کنیم متوجه مفهوم دیگری می شویم. در لغتنامه دهخدا “در" به معنای دره و دشت است و “به" به معنی طرف و سوی. بنابراین سیزده به در مفهوم به سوی دشت و باغ رفتن است.
در روز سیزده بدر کارهای مختلفی انجام می شود که معمول ترین آنها شامل گره زدن سبزه، سپردن سبزه در آب روان، خوردن کاهو و سکنجبین، پختن آش، بازی های دسته جمعی و گپ و گفت های فامیلی است و بر اساس رسوم هر منطقه و شهر، سنت های دیگری هم انجام می شود.
گره زدن علف و گیاه در روز سیزده به در به معنای گره زدن زندگی با طبیعت و شادی و سرسبزی است. دختران و پسران دم بخت هم در آرزوی پیدا کردن یاری جاویدان سبزه ها را گره می زنند. تصور می شود برای برآورده شدن دعاها و آرزوها سبزه ها را گره بزنید که اگر گره باز شود، مشکل حل شده و آرزو نیز برآورده می شود.
برخی از عادتهای روز سیزده به در ریشه در باورها و فرهنگ اساطیری دارد. به عنوان مثال شادی و خندیدن به معنی فروریختن افکار پلید و ناپسند، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه عید به مفهوم دادن هدیه به ایزد آب “آناهیتا" و گره زدن سبزه جهت شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد است.
ایرانیان باستان عقیده داشتند با دور انداختن سبزه نوروزی، بدی و مریضی دور می شود. اغلب آنها را به آبهای روان می سپردند تا بدی ها را دور کند. البته این گفته نیز وجود دارد که در زمان قدیم سبزه ها را به دامان طبیعت برده و در سبزه زارها می کاشتند. این مفهوم برای پیوند با طبیعت زیبایی بیشتری دارد و به سرسبزی و شادابی طبیعت کمک می کند هر چند کوچک و ناچیز. شاید بهتر باشد در زندگی شهر نشینی ما هم به جای سپردن سبزه به رودخانه های درون شهر که به کانال و معبرهای باریک می روند، از این روش برای سپزدن بدی ها به طبیعت کمک بگیریم تا باعث گرفتگی معابر و مشکلات شهری نشویم.
یکی از رسم هایی که در روز سیزده به در انجام می شود و بیشتر جنبه خنده و شوخی دارد، دروغ سیزده است البته مشخص نیست که این فلسفه از کجا آمده است!
“بیایید امسال برای آشتی بیشتر با طبیعت آن را تخریب نکنیم و برای حفظ منابع طبیعی که به دلیل شهر نشینی و خودخواهی انسان هر روزه از میزان آنها کمتر می شود، تلاش کنیم. تباهی طبیعت، نابودی زندگی ما انسان هاست."
نویسنده: صدف حقیقت | تحریریه چیدانه