بافت تاریخی شهر یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد؛ اگرچه بادگیرهای این شهر به شکل مجزا در این فهرست قرار نگرفته است. بادگیر به عنوان یکی از مهمترین عناصر معماری شهر یزد شناخته میشود. در معماری و طراحی خانههای این شهر بهطور معمول بخش تابستاننشینی برای خانه تعبیه میشد که بسته به شرایط اقتصادی خانواده، میتوانست اتاقی کوچک یا تالاری مجلل باشد؛ بادگیرها بر فراز بام این بخش از خانه ساخته میشدند. با ما همراه باشید تا با یزد، شهر بادگیرها بیشتر آشنا شوید.
در گذشته برای طراحی بادگیرها، تعیین جهت وزش باد و ارتفاع آنها با کمک نردبان به بام خانهها میرفتند و تنها با کمک حساسیت لاله گوش، نه اصول علمی مدرنی همچون مکانیک سیالات، انتقال حرارت یا ترمودینامیک، طراحی خود را کامل میکردند. بادگیرهای یزد از چند بخش ستون، تیغهها، دهانه و سقف تشکیل میشوند.
بام بادگیر را بهصورت خرپشته طراحی میکنند تا به تهویه هوای داخل خانه کمک کند. بهطور معمول روی بام را با «نیمچه کاه» میپوشانند. نیمچه کاه ملاطی است که کاه کمتری به آن اضافه شده باشد. برای آن که باران به دیواره اصلی بادگیر آسیبی نرساند، روی «نیمچه کاه»، چند ردیف آجر میگذارند. آجرها در هر ردیف بهاندازه سه تا پنج سانتیمتر بیرونتر قرار میگیرد. این چیدمان به استحکام بادگیر و زیبایی آن کمک میکند.