کالج ترینیتی دوبلین که در سال ۱۵۹۲ تاسیس شده بود، جزو ۷ دانشگاه تاریخی بریتانیا و جمهوری ایرلند و قدیمی‌ترین و معتبرترین دانشگاه ایرلند به‌شمار می‌رود. کالج ترینیتی ایرلند در سال ۲۰۱۱ از نظر رتبه‌بندی دانشگاهی تایمز به‌عنوان 170امین دانشگاه برتر جهان و توسط مؤسسه QS به‌عنوان 65امین دانشگاه برتر جهان معرفی شد. کتابخانه کالج ترینیتی با معماری چشم‌نواز و زیبایش بیش از ۴٫۵ میلیون کتب چاپی، خطی، نقشه و موسیقی را در خود جای داده است.
برای آشنایی با تاریخچه، داستان طراحی، معماری و طراحی داخلی چشم‌نواز کتابخانه کالج ترینیتی در دوبلین ایرلند با ادامه این مطلب از چیدانه همراه باشید.
کالج ترینیتی در میانه سده شانزدهم میلادی توسط هنری هشتم با ادغام دو کالج قدیمی‌تر کینگزهال و مایکلهاوس تاسیس شد. در آن زمان، ترینیتی مانند دانشگاه کیمبریج از ساختمان‌های ناموزونی تشکیل می‌شد. با ارتفاع‌های ناهمگون، سبک‌های کم و بیش اصیل، خطوطی که لزوما مستقیم نبودند و اتصالات مخاطره‌آمیز! اگر بنا در بیرون با وجود سنگ‌های قدیمی جاذبه داشت، اما در فضاهای داخلی دارای مشکلات فراوانی بود. که این در یادداشت‌های به‌جامانده از استادان و کارکنان ثبت شده است. نور کل ساختمان مشکل داشت، بیشتر اتاق‌ها تهویه مناسب نداشتند و مرطوب بودند. رطوبت مشکل همیشگی دره رود کَم بود.
کتابخانه موجود که در سال 1600 ساخته شده بود، مثال بارز تمام این کاستی‌ها بود. کتابخانه در فضای دوری در طبقه سوم و آنقدر بد ساخته شد که در دهه 1670 خطر فروریختن دیوارها بر اثر وزن کتاب‌ها آن را تهدید می‌کرد. سقف کتابخانه در همان سال‌ها آتش گرفت. کالج ترینیتی در مقابل کالج‌های دیگر که کتابخانه‌های خود را نوسازی کرده بودند، در خطر بود. سرانجام در سال 1673 ایساک بارو که به ریاست کالج ترینیتی انتخاب شد، با وجود مشکلات مالی فراوان، اقدام به نوسازی کتابخانه کالج کرد.
مطلب پیشنهادی: شاهکار معماری آسمان‌خراش SOM با سطوح دست‌ساز در مکزیک
بارو از کریستوفر رِن، معمار مخصوص شاه، خواست تا نقشه‌های کتابخانه جدید را طراحی کند. رِن برخلاف بسیاری از معماران آن دوره به ایتالیا نرفته بود و تنها سفرش به خارج از کشور، سفر به پاریس بود. که در آن به‌شدت تحت تاثیر کاخ مازارین و طرح‌های لاوو برای “کالج چهار ملت" که بعدها به کتابخانه مازارین تبدیل شد، قرار گرفت. از طرف دیگر بارو به‌تازگی از ایتالیا بازگشته بود و از کتابخانه سانسووینو ونیز، کاخ‌ها و ساختمان‌های عمومی پالادیو در ویچنزا و کتابخانه لائورنتسیانای میکلانجلو فلورانس دیدن کرده بود. طرح‌هایی که بارو با خود آورده بود بر رِن تاثیر گذاشت و او را با پروژه‌ای کاملا جدید رو‌بهرو کرد.
قطعه زمینی که برای کتابخانه در نظر گرفته شد در ضلع چهارم حیاط نِویل قرار داشت. این حیاط توسط ساختمان‌هایی که در اواخر سده 16 و اوایل سده 17 میلادی ساخته شده و مشرف به طبیعت رودخانه کَم بودند، احاطه می‌شد. رِن نخست طرح کتابخانه مدوری در نظر داشت که باید زیر گنبد وسیعی در مرکز حیاط واقع می‌شد. اما در نهایت یک سازه طولی چهارگوش که فرم رایج کالج‌های بریتانیا بود طراحی کرد که محوطه نویل را به‌طور کامل می‌بست. ساخت بنا در سال 1676 آغاز شد و در 1686 به پایان رسید، اما کتاب‌ها در سال 1695، در ساختمان جدید چیده شدند. چراکه تهیه تجهیزات داخلی هزینه بالایی نیاز داشت که از برآورد اولیه هم بالاتر بود.
ساختمان کتابخانه کالج ترینیتی به شکل مستطیل ساخته شد، نماهای شرقی و غربی کاملا با هم تفاوت دارند اما هر دو سبک کلاسیک و شکوه‌مندی دارند. اتاق مطالعه بزرگ که در تمام طول بنا امتداد دارد، بر یک ردیف قوس باز در طبقه همکف استوار است. بنا در زمینه حاشیه رودخانه واقع شده و ثبات چندانی ندارد، به‌همین دلیل قوس‌ها وارونه شدند. قوس واقعی در زیر طبقه قرار دارد، ستون‌ها رو به بالا امتداد یافته و روی هرکدام یک قوس دیگر زده شده. با این روش، استحکام ساختمان تضمین شده و اثر رطوبت بر کتاب‌ها از طریق بالا آوردن اتاق به اندازه چند متر بالاتر از طبقه همکف، به حداقل رسیده است. سینه قوس‌های نما پر شده و کف اتاق، برخلاف انتظار، بر آن‌ها تکیه ندارد.
کف قدری پایین آورده شده و به قاعده سینه قوس‌ها رسیده است. قوس‌ها نگهدارنده دیوارها و سقف هستند. یک رشته ستون سنگی که در میان دو ردیف قوس بیرونی پنهان شده، کف اتاق را نگه می‌دارد. این شاهکار پوشیده‌کاری به 24 پنجره بزرگ پیش‌آمده در بالای قفسه‌های کتاب، امکان باز شدن می‌دهد. 11 پنجره رو به حیاط و 13 پنجره رو به باغ باز می‌شوند. حتی در بارانی‌ترین روزها نیز این پنجره‌ها نور بسیار خوبی برای مطالعه فراهم می‌کنند. شکل کلاسیک قرنیزهای پایین ستون‌های قوس، یادآور ستون‌های دوریکی هستند. در حالی‌که پنجره‌های پیش‌آمده، معماری یونانی را در ذهن تداعی می‌کنند.
مطلب پیشنهادی: رونمایی از جنگل شناور برای دیزاین رویایی اکسپو ۲۰۲۷
فضای داخلی کتابخانه ترینیتی براساس دیدگاه عملکردگرای معمار طراحی شده که با سلیقه معماران معاصر آلمانی، اتریشی و ایتالیایی آن‌روزگار که به زیبایی‌های پیچیده سبک باروک علاقه داشتند، تفاوت زیادی داشت. فضای وسیع و پیوسته تالار، 58 متر طول، 12 متر عرض و 4/11 متر ارتفاع دارد. این فضا توسط قفسه‌های بزرگ عمود بر دیوار، به بخش‌های یک‌شکلی تقسیم شده و در هرطرف 11 فضای تو رفته به شکل شاه‌نشین به‌وجود آورده. این شاه‌نشین‌ها از 3 طرف با گنجه و قفسه‌های کتاب احاطه شده و در مرکز آن‌ها میز سنگینی با یک صفحه چرخان مرکزی قرار دارد. رِن میز و چهارپایه‌های محکم کتابخانه را زمانی‌که به قول خودش، مبهوت اثاث مردانه کتابخانه‌ی مازارین شده بود، طراحی کرد.
کف تالار با نقش شطرنجی و از مرمر سفید و سیاه ساخته شد تا صدای گام‌ها را کاهش دهد، اما شاه‌نشین‌ها برای راحتی بیشتر، کف چوبی دارند. سقف قاب‌بندی‌شده‌ای که امروز در کتابخانه به چشم می‌خورد، در نقشه‌های اولیه نیز وجود داشت، اما در اواسط سده نوزدهم اجرا شد. رِن برای تزئین فضا پیشنهاد کرد پیکرهای باشکوه بالای هر قفسه نصب شود که برای کاهش هزینه توسط هنرمندان فلاندری و از گچ ساخته می‌شد. اما حتی این طرح نیز گران بود و عملی نشد. اما در سده هجدهم، به‌جای آن‌ها مجسمه‌های مرمری از حامیان مالی کتابخانه، استادان، اندیشمندان و پژوهشگران کار گذاشته شد.
کالج ترینیتی در دوبلین ایرلند، بزرگترین کالج کیمبریج و کتابخانه آن مهمترین کتابخانه دانشگاه است. این کتابخانه که رِن آن را برای نگهداری 30,000 جلد کتاب در نظر گرفته بود، رقمی بزرگ برای سده هفدهم میلادی! امروز بیش از 300,000 کتاب دارد. ساختمان آن از نظر معماری یکی از بهترین نمونه‌های معماری کلاسیک انگلیسی و شاهکاری از زیبایی مردانه، انسجام و عملکردگرایی است.
برای آشنایی با معماری‌های شگفت‌انگیز جهان مطلب معماری یا مجسمه‌سازی، آثاری از استاد توهمات معماری! را از دست ندهید.