«ایزد خواست» یا «یزدخواست» شهری است در استان فارس که سابقه باستانی بسیار دارد و اغلب جهانگرد ان خارجی در سیاحت‌نامه‌های خود از این شهر و دژ آن یاد کرده‌اند. بومیان ایزدخواست از لحاظ قومی، پارس هستند و زبانشان پارسی با گویش ایزدخواستی است. ایزدخواست به دروازه تمدن استان فارس مشهور است. «دهخدا» در توصیف این مکان چنین نوشته است:«نام قلعه‌ای است در اراضی ولایت فارس که به اصفهان اقرب است و آن را ایزدخواست گویند. سبب تسمیه‌اش را نوشته‌اند که لشکری بدانجا مقام کرده بودند. چندان برف ببارید که بیشتر آنها در زیر برف بمردند. فردا که سؤال و گفتگو شد که چرا چنین وهنی اتفاق افتاد بزرگ ایشان گفت ایزد خواست و در آنجا توقف کردند و اموات را دفن کرده، قریه‌ای بنا نمودند که به این نام معروف و موسوم شد.»
بنای قلعه در کنار دره‌ای است. اصل بنای آن چند طبقه است و در پایین آن خانه‌های روستاست. همچنین مسجدی در این مجموعه بنا شده و پایه‌های سنگی ساسانی دیوارهای آن هنوز موجود است. این مسجد بر روی آتشکدهٔ قلعه بنا شده که از مساجد ابتدایی ایران و به شیوه معماری خیمه ای است. این قلعه نخستین آپارتمان نشینی در جهان را دارا است.
منبع: رکنا