آیا تا به حال چیزی از معماری صخره‌ای شنیده‌اید؟ حتما تا امروز داستان‌هایی از شاهکار معماری بومی روستای کندوان، کتیبه‌های باستانی و ارزشمند کرمانشاه یا حجاری‌های برجسته تخت جمشید به گوشتان خورده است. جالب است بدانید که معماری صخره‌ای در ایران آنچنان پرقدمت است که باستان‌شناسان هنوز هم در پی کشف رمز و رازهای بسیاری از تراشکاری‌های صخره‌ای دوران گذشته هستند. اما یکی از عجیب‌ترین و باشکوه‌ترین معبدهای سنگی در ایران معبد تاریخی داش کسن؛ معروف به دو اژدهای سنگی در دل صخره‌های زنجان است که با ذوق و هنر متفاوتی ساخته شده و چشم هر گردشگری را خیره می‌کند. با ما باشید تا درباره این معبد مرموز بیشتر بدانیم.
معبد تاریخی داش کسن یکی از جذاب‌ترین بناهای تاریخی ایران است که در حاشیه روستای ویر در حدود 15 کیلومتری شهر تاریخی سلطانیه واقع در استان زنجان قرار دارد. همانطور که در تصاویر مشاهده می‌کنید موزه باشکوهی از هنر دست استادکاران سنگ‌تراش تاریخ ایران به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد که دو اژدهای سهمگین خوابیده در آن تلفیق جذابی از فرهنگ تاریخی ایران و چین باشند. طرح‌های اسلیمی پیچیده‌ای که توسط تراشکاران ماهر دوره ایلخانیان در دل صخره‌ها نقش بسته‌اند با ذوق و هنرمندی خاصی حجاری شده‌اند. به همین دلیل است که نام این معبد را «داشکسن» به معنای «سنگ بر» نام نهاده‌اند.
نقش دو اژدهای پیچیده در یکدیگر به طول 5 متر و عرض 1.5 متر از باارزش‌ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای ایران به شمار می‌آید. این بنای منحصربفرد علاوه بر نقش اژدها، دارای چند محراب سنگی با مقرنس‌های ظریف و زیبا در دو سمت معبد و به قرینه یکدیگر است که مشابه آن در هیچ کجای ایران دیده نشده است. در ساخت این نقوش از اصل تقارن طولی به شکل ملموسی استفاده شده که در همه جای آن به چشم می‌خورد.
می‌گویند: از معبد داشکسن در دو دوره تاریخی استفاده می‌شده، دوره اول زمان ساسانیان بوده، اما از این دوره چیز زیادی باقی نمانده است. دوره دوم، زمان فرمانروایی مغول‌ها در ایران، قرن هشتم هجری بوده است. زمانی که ایلخان مغول، ارغون از دنیا رفت، الجای‌خاتون، خواهر سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت به معبد شکلی تازه بدهد. برای همین از هنرمندان چینی دعوت کرد تا معبد را تزیین کنند و به همین دلیل است که امروز، اژدهای افسانه‌های چینی در آثار تاریخی کشورمان ایران جا خوش کرده است.
بیشتر بخوانید: معماری سنتی کاروانسرای شاه عباسی کرج، یادگار دوران صفوی
اما راز این دو اژدهای مخوف اسرارآمیز چیست؟ چه رموز نهفته‌ای در پیچ و خم‌های شگفت‌انگیز این قرار دارد؟ درواقع «اژدها» نمادی از فرهنگ شرق است. اژدها در هنر و اندیشه ایرانی سمبلی از ظلم، ستم و پلیدی است و همین امر موجب تعجب گردشگران از دیدن آن می‌شود که بیشتر شبیه به معابد چین است. اما به گفته باستان‌شناسان این دو آزدها رهاورد مغول‌هاست، یعنی مردمانی که اژدها را نماد برکت می‌داستند. درواقع وجود این دو اژدها در حکم محافظانی همیشه بیدار هستند که نشانی از خیر، برکت، ثروت، دولت و سلطنت دارند.
هنگام بازدید از معبد اژدها زمانی که به این همه شکوه و ظرافت خیره می‌شویم گویی فریاد آن صخره‌های ناطق را می‌شنویم که: هنرمندانی که این نقش‌های تزئینی را زده‌اند، چه ایرانی و چه چینی، در کارشان مهارت خارق‌العاده‌ای داشته‌اند. «داش کسن» آیینه تمام‌نمای فرهنگ شرق است. اما با این حال متاسفانه این بنای بااصالت رو به تخریب گذاشته و نیازمند توجه بیشتری است. اگر قصد سفر برای دیدن بزرگترین شاهکار دوران ایلخانی در ایران و جهان یعنی «گنبد فیروزه‌ای سلطانیه» را دارید حتما سری هم به این معبد باستانی زیبا بزنید. دیدن این معبد آرام خفته در دل کوه در مجاورت دشت های وسیع خالی از لطف نیست.