در لابلای تار و پود هر فرش داستان و افسانه‌ای نهفته‌ای است. این امر به ویژه در فرش‌های دستباف که توسط بافندگان هنرمند و بر اساس داستان‌ها و تجربیات ذهنی آن‌ها تولید می‌شود کاملا مشهود است. درست است که فرش دستباف به کیفیت زیاد و طول عمر بالا شناخته می‌شود اما جالب است بدانید که حتی در تولید فرش دستباف هم مواد و متریال دارای درجه کیفیت هستند. شیوه رنگرزی و نوع پشمی که در بافت فرش‌های دستباف به کار می‌رود میزان مرغوبیت و ماندگاری فرش را مشخص می‌کنند. شما درمورد بهترین نوع پشم و انواع روش‌های رنگرزی فرش دستباف چه می‌دانید؟ در این مقاله با همراهی کارشناسان مجموعه فرش ذوالانواری تصمیم داریم با شما درمورد ویژگی‌های بهترین نوع فرش دستباف صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
منظور از ریسندگی فرآیند کشش و تاب دادن پشم است. در ریسندگی دستی پشم توسط دست و با استفاده از ابزاری مانند دشکی و دوک انجام می‌شود. پشم دستریس ایرانی یکی از مرغوب‌ترین و محبوب‌ترین انواع پشم در تولید فرش دستباف است و کیفیت بالای آن باعث لطافت و براقیت بی‌نظیر فرش می‌شود.
این یک واقعیت است! تولیدکنندگانی که به دنبال هزینه کمتر و سود بیشتر هستند معمولا به سراغ پشم‌های دستریس نمیروند. زیرا استفاده از پشم دستریس برای مجموعه هزینه اضافی را در بر دارد و شرکت‌های معدودی این کار را انجام می‌دهند. اما جالب است بدانید که اگر پشم مصرفی در فرش دستباف دستریس باشد زیبایی فرش نسبت به فرش ماشین‌ریس صدها برابر خواهد شد. در حقیقت پشم دستریس به دلیل مرغوبیت بالا می‌تواند فرش دستباف را به یک اثر قیمتی و منحصربفرد تبدیل کند.
پشم دستریس معمولا توسط زنان روستایی و عشایر ریسیده می‌شود و این کار زحمت زیادی دارد. هرچه ریسنده حرفه‌ای‌تر و باتجربه‌تر باشد پشم‌ها با کیفیت بیشتری ریسیده می‌شوند. پشم دستریس در مرحله رنگرزی است که خودش را نشان می‌دهد. این پشم چون حاصل دست است به صورت یکنواخت ریسیده نشده و رنگ را به صورت ناهمگون به خود جذب می‌کند. همین مساله باعث می‌شود در فرش دستباف رنگ‌ها حالت ابرش و سایه روشن داشته باشند که این موضوع بر زیبایی و جذابیت هرچه تمام‌تر فرش می‌افزاید. اما در فرش ماشین‌ریس به دلیل ریسیده شدن یکنواخت پشم، رنگ‌ها نیز به شکلی همگون پخش می‌شوند و ظاهر فرش زیبایی کمتری از خودش نشان می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که می‌تواند در تصمیم‌گیری شما هنگام انتخاب فرش دستباف تاثیر بگذارد نوع رنگی است که الیاف فرش با آن رنگرزی شده‌اند. هرچه رنگرزی فرش با کیفیت بالاتری انجام بشود ظاهر فرش درخشنده‌تر و چشمگیرتر خواهد بود. معمولا رنگرزی پشم و ابریشم در فرش دستباف به دو روش صنعتی و سنتی انجام می‌شود. روش مورد استفاده در تولید فرش دستباف ذوالانواری رنگرزی سنتی با کیفیت بالاست.
در رنگرزی طبیعی الیاف را به همراه رنگ‌های طبیعی (مانند رنگ‌های گیاهی و جانوری) در دیگ‌های بزرگ می‌جوشانند تا رنگ‌ها کاملا به خورد الیاف بروند. اما در رنگرزی صنعتی رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌شود که در مقایسه با رنگ‌های طبیعی دارای معایب زیادی هستند. در این میان رنگ‌های گیاهی بالاترین درجه از کیفیت را دارند و زیبایی خارق‌العاده‌ای به فرش دستباف می‌بخشند. این رنگ‌ها از گیاهان طبیعی مانند پوست گردو، پوست انار، برگ مو و … به دست می‌آیند.
اما چرا رنگ طبیعی از رنگ شیمیایی بهتر است؟ چرا ارزش فرش دستبافی که با رنگ طبیعی رنگرزی شده بسیار بیشتر است و قیمت آن نیز بالاتر خواهد بود؟ مگر رنگرزی سنتی چه مزایایی نسبت به رنگرزی صنعتی دارد؟
در ادامه نگاهی به هفت مورد از علل برتری رنگ طبیعی نسبت به رنگ شیمیایی می‌اندازیم.
فرشی که به وسیله رنگ‌های گیاهی رنگرزی شده در مقایسه با فرشی که با رنگ شیمیایی رنگ شده است، جلا و درخشندگی بسیار بیشتری دارد. این تفاوت در درخشش به قدری زیاد و چشمگیر است که اگر کمی در زمینه فرش دستباف تخصص داشته باشید به راحتی می‌توانید با نگاه کردن به فرش شیوه رنگرزی آن را تشخیص بدهید. چنانچه در این زمینه کارشناس نیستید می‌توانید هنگام خرید از فروشندگان فرش دستباف کمک بگیرید. البته راه بهتر آن است که فرش خود را از برندی معتبر تهیه کنید که می‌دانید رنگرزی فرش خود را به شیوه سنتی انجام می‌دهند. مجموعه فرش ذوالانواری با استفاده از رنگرزی سنتی و با رنگ‌های گیاهی به تولید فرش دستباف می‌پردازند.
معمولا فرش در بخشی از شبانه‌روز در معرض نور مستقیم آفتاب قرار می‌گیرد. این مساله برای فرش‌هایی که با رنگ مصنوعی رنگ شده‌اند مشکل‌ساز و دردسرآفرین است. زیرا این رنگ‌ها باعث مقاومت کم فرش در برابر اشعه خورشید می‌شوند و پس از مدتی به رنگ‌پریدگی آن می‌انجامند. اما رنگرزی سنتی با رنگ گیاهی طول عمر و ماندگاری مفید فرش دستباف را بطور قابل ملاحظه‌ای بالا می‌برد.
شاید شما هم تجربه کرده باشید که هنگام ریختن مایعات بر روی فرش یا شستشوی آن، آب رنگین از فرش خارج می‌شود. فرش شما در آن لحظه دچار رنگ‌دهی شده است و این مساله به مرور کیفیت ظاهری فرش را به شدت پایین می‌آورد. بنابراین مهم است که در رنگرزی فرش از روش مورد اطمینانی استفاده شده باشد.
جالب است بدانید که معمولا فرش‌هایی که با رنگ مصنوعی رنگ شده‌اند دچار این معضل می‌شوند. هرچند در صنعت رنگرزی شیمیایی تلاش‌های زیادی برای افزایش ثبات رنگ انجام شده است اما همچنان رنگرزی سنتی در این زمینه روشی برتر محسوب می‌شود.
رنگ‌های گیاهی خودشان دارای بو و اسانس طبیعی هستند، در نتیجه می‌توانند بوی نامطبوع پشم گوسفند را پوشش بدهند. اما رنگ‌های شیمیایی این امتیاز را ندارند، به همین دلیل معمولا برخی از فرش‌هایی که با رنگرزی صنعتی تولید می‌شوند دارای بوی نسبتا نامطبوعی هستند. البته این بو به مرور زمان و بر اثر پا خوردن تقریبا از بین می‌رود اما باز هم مصرف‌کنندگان انتظار دریافت بوی نامطبوع از فرش دستباف را ندارند و ممکن است این ویژگی باعث دلزدگی صاحب فرش بشود.
فرشی که به روش سنتی رنگرزی شده است دارای ارزش هنری بسیار بالایی است. شاید برایتان جالب باشد اما یک رنگرز حرفه‌ای و مجرب زمان زیادی را پای پاتیل‌های رنگ سپری کرده تا توانسته است به مهراتی برسد که استادانه رنگ دلخواه خود را به دست بیاورد. در رنگرزی سنتی آزمون و خطای زیادی انجام می‌شود تا رنگ، همان رنگ مطلوب از آب دربیاید، فلذا فرشی که به این روش رنگ شده است دارای ارزش و بهای بیشتری است، چه از لحاظ مادی و چه از منظر هنری.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان فرش، هر رنگ طبیعی طیفی از رنگ‌های مختلف را در بطن خود دارد. به همین دلیل است که رنگ گیاهی در فرش دستباف هارمونی و هماهنگی بیشتری بین کلیت ظاهر فرش ایجاد می‌کند.
جالب است بدانید استفاده از مواد طبیعی در تولید هر کالایی برای مصرف‌کننده نوعی آرامش روانی به ارمغان می‌آورد، زیرا نوعی نزدیکی و پیوند با طبیعت را به همراه دارد. رنگرزی سنتی با رنگ‌های گیاهی نیز دارای چنین خاصیتی هستند. در رنگرزی صنعتی فاضلاب‌های شیمیایی می‌توانند صدمات جبران‌ناپذیری به طبیعت وارد کنند اما رنگ‌های سنتی برای طبیعت هیچگونه خطری ندارند و این سازگاری با طبیعت یکی از امتیازات ویژه این روش به شمار می‌آید.
ترکیب هنرمندانه طرح و رنگ در فرش دستباف از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است. در فرش دستباف طرح‌ها و نقش‌ها منحصربفرد هستند و با تماشای فرش می‌توان به درخشندگی فوق‌العاده آن پی برد. البته همه این موارد منوط به آن است که فرش با متریال اعلا و به دست استادکاران ماهر و باتجربه بافته شده باشد. در این مطلب به دو ویژگی نوع پشم و شیوه‌های رنگرزی فرش دستباف پرداختیم و بهترین گزینه در هریک از این موارد را به شما معرفی کردیم. اگر قصد خرید فرش دستباف دارید می‌توانید به صفحه فرش ذوالانواری مراجعه کنید و از راهنمایی متخصصان این مجموعه کمک بگیرید.