در سال 1974، شرکت خرده‌فروشی آمریکایی Best Products، فروشگاه آخرالزمانی جدید خود را با طراحی شرکت SITE در هیوستون تگزاس افتتاح کرد. مردم و خبرنگاران زیادی برای مراسم رونمایی جمع شدند. همه در پارکینگ منتظر دو هلیکوپتر بودند تا پوشش پارچه‌ای سیاه و عظیم را شبیه به شعبده‌بازی از روی ساختمان بلند کند. وقتی که بالاخره پوشش سیاه کنار رفت، جمعیت با هیجان دست زدند و هورا کشیدند!
برای آشنایی بیشتر با داستان شکل‌گیری، سبک معماری و نظرات مختلف در مورد طراحی این فروشگاه‌های آخرالزمانی شگفت‌انگیز با ادامه این مطلب از چیدانه همراه باشید.
شرکت طراحی SITE در سال 1970 توسط یک گروه چند رشته‌ای از هنرمندان نیویورکی مانند جیمز واینز مجسمه‌ساز تاسیس شد. سیدنی و فرانسیس لوئیس، صاحب فروشگاه‌های خرده‌فروشی Best Products از حامیان واینز در این دوره بودند. که همه چیز، از سشوار تا اجاق، توستر و خانه‌های عروسکی را در فروشگاهشان می‌فروختند. لوئیس‌ها مجموعه‌داران هنر نیز بودند و با رشد شرکتشان علاقه‌مند به آوردن آثار هنری عمومی در نمایشگاه‌های خود شدند.
آنها به واینز که در اواخر دهه 1960 یکی از هنرمندان جوان مورد علاقه آنها و دوست خوبشان شد بود، برای ساخت فروشگاه مراجعه کردند. واینز می‌گوید: “فکر می‌کنم ابتدا آنها انتظار داشتند که مجسمه‌ای جلوی فروشگاه بگذارم!" اما او برای آنها ساختمانی طراحی کرد که انگار ویرانه‌ای بعد از آخرالزمان بود. ساختمان‌هایی که برای هر مخاطبی جلب توجه می‌کردند چراکه با انتظارات معمولی که مردم از ساختمان داشتند، کاملا متفاوت بودند.
به گفته اندی لوئیس، زمانی که اولین فروشگاه در سال 1971 افتتاح شد، مردم فقط برای دیدن نما از آن بازدید کردند. حتی یکی از همسایه‌ها با لوئیس‌ها تماس گرفت و به آنها گفت که فروشگاه جدیدشان به شدت آسیب دیده! این جلب توجه، یک تبلیغ درست و حسابی برای فروشگاه بود. موفقیت این طرح باعث شد که لوئیس‌ها به ادامه همکاری با واینز ترغیب شوند.
از سال 1972 تا 1984، شرکت بست پروداکتز با شرکت طراحی SITE همکاری کرد تا فروشگاه‌های خود را به آثار هنری خیره‌کننده و عجیب تبدیل کند. این فروشگاه‌های خاص، موجب هیاهو، تحسین و جنجال در سراسر ایالات متحده شدند و در محافل معماری مورد بحث قرار گرفتند. در نهایت تبدیل به الگوهایی مثال‌زدنی معماری پست‌مدرن شدند. این ساختمان‌ها با معماری شوخ و انتقادی‌شان، جذابیت زیادی ایجاد کردند و مفهوم هنر “جدی" را به چالش کشیدند.
در میان این فروشگاه‌ها افتتاح ساختمانی به نام “نمای نامشخص“ در هیوستون تگزاس به یک رویداد بزرگ تبدیل شد. هنگامی که هلیکوپترها سرانجام پوشش سیاه را از روی ساختمان بلند کردند، آنچه آشکار شد کاملا شبیه یک ویرانه بود، با دیوارهایی ظاهرا فروریخته و انبوهی از آجرهای تلنبار شده در قسمتی از دیوار!
در مراسم افتتاحیه فروشگاه “نمای نامشخص"، یکی از افراد محلی با تندی به سمت واینز می‌رود و از او می‌پرسد: “تو این ساختمان را ساختی؟" واینز می‌گوید “بله" و مرد می‌گوید: “عاشقشم! این همان چیزی است که همیشه می‌خواستم ببینم“.
با همه این‌ها، برخی معماران، نگاه مهربانانه‌ای به این آثار نداشتند. در شماره ماه می 1977 نشریه Architectural Record چندین نامه تند به سردبیر رسید. مانند نامه‌ای از یک خواننده ساکن کالیفرنیا که این ساختمان‌ها را “توهین به کرامت انسانی، توهین به نوآوری‌های معماری و تعظیم در برابر حیله‌گری" خوانده بود. مالک یک شرکت ساختمانی در نیویورک نیز پیشنهاد کرده بود به واینز جایزه معماری “دیوانگی محض“ داده شود. به نظر برخی از طراحان و منتقدان، جایی برای یک مرکز خرید شوخ و شنگ حومه شهری در دنیای معماری زیبا وجود نداشت.
اما واینز برای شرکت در این بحث و جدل‌ها بیش از حد مشغول بود. او چندین ساختمان دیگر را نیز طراحی کرد که یکی از آنها “ساختمان شکاف" در ساکرامنتو بود. چیزی شبیه یک جعبه بتنی که یکی از گوشه‌هایش با کمی کنار رفتن، ورودی ساختمان را شکل می‌داد و شب‌ها دوباره بسته می‌شد. در ریچموند ویرجینیا نیز “ساختمان جنگلی" ساخت که شبیه ساختمان متروکه‌ای بود که درختان در اطرافش رشد کرده و دیوارهایش رو به خرابی هستند.
در اواخر دهه 80، ادغام خرده‌فروشان بزرگ آغاز شد و پس از دو ورشکستگی در سال‌های 1991 و 1996، شرکت بست پروداکتز برای همیشه تعطیل شد. که همزمان شد با پایین آمدن علاقه و توجه به معماری پست‌مدرن!
با افزایش توجه به معماری تاریخی‌تر در آن دوره، هیچ‌کس به فکر حفظ فروشگاه‌های آخرالزمانی بزرگ نبود. اکثر ساختمان‌های این فروشگاه‌ها در طی زمان به فروش رسید و تخریب شدند. و بعضی دیگر با تغییرات زیادی، تغییر کاربری دادند. اما خوشبختانه هنوز تصاویر این فروشگاه‌ها باقی مانده اند تا ما را با خلاقیت و شگفتی این ساختمان‌های آخرالزمانی رو به رو کنند.
برای آشنایی با دیگر آثار معماری آخرالزمانی مطلب پناهگاه زیرزمینی و آخرالزمانی زاکربرگ را از دست ندهید.